Artykuły

Zdjęcia na niniejszej stronie chronione są prawami autorskimi. Wykorzystywanie bez zgody NCBJ zabronione.

Elektrownia Jądrowa "Żarnowiec"

Projekt

Elektrownię, która docelowo miała zajmować obszar 70 ha (z zapleczem budowlanym i obiektami wspierającymi łącznie ok. 180 ha), stanowić miały 4 bloki wyposażone w:

• Reaktory WWER-440/213 (druga generacja), zaprojektowane w ZSRR, a wyprodukowane w zakładach Škoda Pilzno w Czechosłowacji
• Turbozespoły typu 4K-465 produkcji zakładów Zamech w Elblągu
• Generatory GTHW-600 produkowane przez Dolmel z Wrocławia

Elektrownia miała być zbudowana w dwóch etapach, w każdym miały być oddane do eksploatacji 2 bloki energetyczne. Łączna moc elektryczna brutto miała wynosić 1860 MW (4x 465 MW), dwa etapy realizacji po 2x 465 MW. Moc cieplna pojedynczego reaktora wynosiła 1375 MW.

Blok	Typ reaktora	Moc netto (MWe)	Data rozpoczęcia budowy	Planowana data uruchomienia*
Żarnowiec-1	WWER-440/213	427	10.12.1985	31.12.1991
Żarnowiec-2	WWER-440/213	427	10.12.1985	31.12.1992
Żarnowiec-3	WWER-440/213	427	(wykonano wykopy)	31.12.1994
Żarnowiec-4	WWER-440/213	427	(wykonano wykopy)	31.12.1995

* po aktualizacji harmonogramów w sierpniu 1988 r.

 

Makieta Elektrowni Jądrowej "Żarnowiec", bloki nr 1 i 2 (fot. NCBJ)

 

Oprócz samej elektrowni, na którą miało składać się 79 budynków, rozpoczęto budowę 189 budynków tymczasowych zapleczy. W sumie wybudowano 630 obiektów, m.in.:

• nowoczesny ośrodek radiometeorologiczny,
• hotel pracowniczy,
• hale do produkcji prefabrykatów betonowych,
• ekspedycję i dworzec kolejowy,
• stołówkę,
• szatniowce.

 

Fragment pocztówki ze zdjęciem hotelu w Nadolu z końca lat 80-tych. Hotel był bardzo luksusowy, gościł m.in. inżynierów z ZSRR, których niewielka grupa pracowała jako konsultanci techniczni przy budowie elektrowni. W podziemiu znajdowała się sala kinowa i basen, na parterze restauracja, a w jednym ze skrzydeł sala gimnastyczna.

Hotel w Nadolu w 2005 r., jeszcze nie do końca rozkradziony. Gdy już nie było nic do wyniesienia złomiarze zaczęli wyrywać filary nośne ze stalowymi zbrojeniami, co osłabiło konstrukcję budynku do tego stopnia, że jedna z klatek schodowych zawaliła się w lutym 2011 r. pod naporem zalegającego śniegu. Kilka miesięcy później gmina Gniewino zleciła rozbiórkę hotelu - dziś nie ma po nim śladu. Zdjęcie pochodzi ze strony atomowe.pl (fot. atomowe.pl)

 

Inwestorem było przedsiębiorstwo "Elektrownia Jądrowa Żarnowiec w budowie". Głównymi podmiotami odpowiedzialnymi za budowę były ponadto:

• Generalne Biuro Studiów i Projektów Energetycznych "ENERGOPROJEKT" (dziś Energoprojekt Warszawa) - generalny projektant, koordynacja całości prac projektowych, projektowanie: maszynowni, układu wody chłodzącej, układów elektrycznych i AKPiA, gospodarek i obiektów pomocniczych, budowli hydrotechnicznych, opracowanie raportu bezpieczeństwa
• Przedsiębiorstwo Realizacji Budownictwa Energetycznego i Eksportu "ENERGOBUD" - generalny wykonawca
• Przedsiębiorstwo Projektowania i Kompletacji Dostaw Obiektów Energetycznych "MEGADEX" - generalny dostawca, kompletacja i koordynacja dostaw, prowadzenie gospodarki magazynowej
• Polskie Towarzystwo Handlu Zagranicznego "ELEKTRIM" - firma odpowiedzialna za import urządzeń i wyposażenia zza granicy (głównie zbiorniki ciśnieniowe reaktorów i elementy wyposażenia oraz wytwornice pary dla pierwszych dwóch bloków - wszystkie wyprodukowane w zakładach Skoda w Czechosłowacji), dziś funkcjonuje jako ELEKTRIM S.A.
• LOATEP Leningrad – część jądrowa: reaktorownie i obiekty gospodarki odpadami promieniotwórczymi
• Energoprojekt Gdańsk (dziś nieistniejący) – adaptacja radzieckiej dokumentacji do warunków polskich
• Energoprojekt Kraków – projekt wyprowadzenia mocy

W budowę zaangażowanych było ok. 70 polskich przedsiębiorstw, m.in.:

• ZAMECH Elbląg - turbiny oparte na „know-how” „ABB”, (dziś część Alstom Polska)
• DOLMEL Wrocław - generatory oparte na „know-how” „ABB”, (obecnie produkcję maszyn elektrycznych dla elektrowni jądrowych w halach dawnego DOLMEL-u kontynuuje osobno Alstom Polska oraz DFME sp. z o.o.)
• RAFAKO Racibórz (stabilizator ciśnienia i wytwornice pary – dla II etapu),
• Energomontaż-Północ - montaż mechaniczny,
• Energoblok-Wybrzeże - roboty budowlane,
• Elektrobudowa Katowice - montaż elektryczny,
• IASE i CNPAE Wrocław - AKPiA,
• ZUP Nysa - skraplacze,
• FAKOP Sosnowiec - wymienniki ciepła (dziś Foster Wheeler Energy FAKOP Sp. z o.o.)
• CHEMAR Kielce - rurociągi i armatura do rurociągów, głównie do układów gospodarki wodno-chemicznej,
• Warszawska Fabryka Pomp,
• Krakowska Fabryka Pomp,
• MAWENT Malbork - wentylatory,
• METALCHEM Opole - zbiorniki awaryjnego chłodzenia reaktora, zbiorniki kwasu borowego (obecnie w upadłości)
• ELTA Łódź - transformatory blokowe, (dziś część polskiego oddziału firmy ABB)
• ZUT „Zgoda” Świętochłowice - awaryjne siłownie dieslowskie (3 x 2,8 MWe na każdy blok),
• ELWO Pszczyna - urządzenia stacji demineralizacji wody,
• OBREL - laboratorium betonów,
• i wiele innych.

 

Zawarto kontrakty z dziewięcioma przedsiębiorstwami zagranicznymi.

Częścią infrastruktury elektrowni był ponad 200-metrowy maszt meteorologiczny oraz Ośrodek Pomiarów Zewnętrznych wraz z eksperymentalnym sadem do badania wpływu pracy EJ Żarnowiec na jakość owoców (emisje radionuklidów).

[Kliknij miniaturę aby obejrzeć film]

Tak w przybliżeniu wyglądałaby EJ Żarnowiec po ukończeniu. Film przedstawia elektrownię Mochovce na Słowacji, tego samego typu co Żarnowiec, której budowa zostałą przerwana w tym samym czasie co budowa Żarnowca, ale Słowacy nie zlikwidowali jej, tylko zabezpieczyli, a następnie wznowili budowę bloków nr 1 i 2 w latach 90-tych, a w 2008 r. budowę bloków nr 3 i 4, przy udziale inwestora zagranicznego - włoskiej firmy ENEL. Elektrownia spełnia wszystkie wymagania bezpieczeństwa Unii Europejskiej. Dla EJ Żarnowiec również była możliwość pozyskania inwestora zagranicznego i dokończenia budowy w późniejszym terminie.

 

Ponadto, pod elektrownią przebiegać miał tunel technologiczny o długości 3 km, szerokości 7 m i wysokości 3 m, który miał prowadzić kable elektryczne oraz rurociągi wodne i parowe. Tunel nazywany był przez pracowników "metrem". Istnieje do dziś choć niemal w całości rozkradziony przez złomiarzy i częściowo zalany wodą.

Komin wentylacyjny dla bloków nr 1 i 2 miał mieć wysokość 150 m.

Na budowie pracowało w szczytowym okresie (1987-1988) ok. 6000 osób, jednak gdyby prace były kontynuowane to zatrudnienie docelowe miało wynosić ok. 10 000 osób. Po uruchomieniu elektrownia miała zatrudniać 1880 osób załogi własnej. Załoga ruchowa miała się składać z 6 zmian: 4 zmiany w ruchu ciągłym, 1 rezerwowa i 1 szkoleniowa.

Uproszczony schemat pojedynczego bloku Elektrowni Jądrowej "Żarnowiec" - kliknij by powiększyć

 

Schemat obiegu pierwotnego pojedynczego bloku Elektrowni Jądrowej "Żarnowiec" - kliknij by powiększyć	Schemat pojedynczego bloku Elektrowni Jądrowej "Żarnowiec" z opisem - kliknij by powiększyć

 

Historia budowy

12.08.1971 r.: Decyzja Nr 113/71 Prezydium Rządu dot. rozpoczęcia budowy pierwszej polskiej EJ wyposażonej w bloki energetyczne z reaktorami WWER-440 i wykonania prac przygotowawczych.

19.12.1972 r.: Decyzja Nr 1030/72 Komisji Planowania przy Radzie Ministrów o ustaleniu lokalizacji EJ Żarnowiec, nad Jeziorem Żarnowieckim na gruntach wsi Kartoszyno.

28.02.1974 r.: umowa z ZSRR o współpracy w budowie w PRL elektrowni jądrowej o mocy 1 x 440 MW.

26.05.1978 r.: Kontrakt Nr 39233 pomiędzy PTHZ „Elektrim” i „Atomenergoeksport” – na opracowanie projektu technicznego EJ Żarnowiec z dwoma blokami WWER-440/213. W maszynowni pracować miały głównie urządzenia polskiej produkcji:

• Turbozespoły typu 4K-465 produkcji zakładów Zamech w Elblągu
• Generatory GTHW-600 produkowane przez Dolmel z Wrocławia

25.06.1979 r.: Decyzja Nr 53/79 Komisji Planowania przy RM o ustaleniu lokalizacji elektrowni jądrowej nad Jeziorem Żarnowieckim (aktualizująca decyzję Nr 1030/72 z dnia 19.02.1972 r.).

18.01.1982 r.:Uchwała Nr 10/82 Rady Ministrów PRL w sprawie realizacji budowy I-go etapu EJ Żarnowiec obejmującego 2 bloki energetyczne o mocy 465 MW każdy. Uruchomienie pierwszego bloku miało nastąpić w 1989 r., a drugiego w 1990 r. Plany etapu II przewidywały kolejne dwa bloki energetyczne, tego samego typu co bloki etapu I [ale z turbinami upustowo-kondensacyjnymi, ponieważ planowano wykorzystać ciepło z bloków nr 3 i 4 do ogrzewania Trójmiasta - zob.: Elektro(ciepło)wnia Jądrowa "Żarnowiec"].

20.03.1982 r.: Wstępne pozwolenie na budowę – w zakresie robót ziemnych i przygotowania placu budowy dla urządzeń i obiektów Elektrowni Jądrowej „Żarnowiec” (decyzja Wojewódzkiego Zarządu Gospodarki Przestrzennej w Gdańsku Nr ZGP-II-440/P/44/4/82).

31.03.1982 r.: przekazanie placu budowy wykonawcy BPBEiP „Energoblok-Wybrzeże” z Gdyni, rozpoczęcie robót ziemnych na placu.

Wykonywanie wykopu pod budynek reaktorów.	Budynek reaktorów - roboty zbrojarskie w rejonie pomieszczeń zbiorników wód przeciekowych.

01.06.1982 r.: powołanie PP „Elektrownia Jądrowa „Żarnowiec” w budowie.

Schemat organizacyjny EJ Żarnowiec

 

14.04.1983 r.:umowa między Rządem PRL a Rządem ZSRR o współpracy w budowie w PRL Elektrowni Jądrowej „Żarnowiec”.

31.12.1983 r.: Uchwała Nr 206/83 Rady Ministrów o oddaniu do eksploatacji bloków Nr 1 (grudzień 1990 r.) i Nr 2 (grudzień 1991 r.).

październik 1984 r.: rozpoczęcie robót przy budynku głównym.

Budynek reaktorów: roboty zbrojarskie w rejonie pomieszczeń zbiorników wód przeciekowych	Zaplecze budowy: Węzły betoniarskie

 

Akt erekcyjny EJŻ

11.03.1985 r.: Uchwała Nr 29/85 Rady Ministrów ws. rozwoju energetyki jądrowej w Polsce do 2000 r.

maj 1985 r.: Uroczystość wmurowania Aktu Erekcyjnego, w której wzięły udział lokalne władze: przedstawiciele Komitetu Wojewódzkiego PZPR (w tym sekretarz), wojewoda Gdański i przedstawiciele Północnego Okręgu Energetycznego

11.11.1985 r.: Inwestor otrzymuje od Prezesa PAA zezwolenie na budowę I etapu EJ Żarnowiec, z punktu widzenia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej. Zezwolenie to umożliwiło rozpoczęcie betonowania płyty fundamentowej budynku reaktorów I-go i II-go bloku, o wymiarach 144x75x2,4 m.

Wjazd do wykopu pod budynek reaktorów	Wstępne roboty w rejonie wykopu pod budynek reaktorów I etapu. Na zdjęciu widoczne są trafo-stacje zasilające, m.in. dla pomp odwadniających

10.12.1985 r.: rozpoczęcie betonowania płyty fundamentowej budynku reaktorów I-go i II-go bloku o wymiarach 75x144x2,4 m (roboty betoniarskie realizowane były etapami określonymi w technologii budowy, zostały one zakończone dopiero dnia 09.11.1987 r.). Powierzchnia płyty fundamentowej znajduje się na poziomie -6,00 m, jeszcze niżej położone są pomieszczenia zbiorników kanalizacji aktywnej (wspólne dla obu reaktorów): -10,50 m.

26.04.1986 r.: Awaria w elektrowni w Czarnobylu, w wyniku której gwałtownie wzrosła fala protestów przeciwko budowie EJ Żarnowiec, głównie organizacji ekologicznych, pacyfistycznych i części miejscowej ludności, którą przeciwnicy budowy straszyli drugim Czarnobylem, trzęsieniem ziemi, zalaniem elektrowni, skażeniem jeziora i promieniowaniem. Działacze tych organizacji blokowali (w listopadzie 1989r.) transport dwóch pierwszych zbiorników i jednego bloku górnego reaktorów z portu w Gdyni, dokąd zostały one przywiezione z Czechosłowacji (kombinowanym transportem kołowym, rzecznym – Dunajem, i morskim – z portu w Konstancy).

 

05.06.1987 r.: akceptacja przez Prezydium Komisji Planowania przy Radzie Ministrów lokalizacji drugiej EJ w miejscowości Klempicz (lokalizacja Warta).

Od listopada 1987 r. do lipca 1989 r.: (po zakończeniu betonowania płyty fundamentowej budynku reaktorów I etapu) roboty budowlano-montażowe:

• w rejonie budynku reaktorów: wykonywanie konstrukcji żelbetowych i wykładzin hermetycznych studni obu reaktorów, montaż tzw. bloków przestrzennie zbrojonych (BPZ-ów) i betonowanie ścian i stropów poszczególnych pomieszczeń budynku reaktorów od poziomu -6,00 m do poziomu +6,00 m; roboty wykończeniowe w pomieszczeniach już zabetonowanych (montaż stalowych wykładzin hermetycznych i drzwi osłonowych);
• w rejonie obu maszynowni: wykonywanie fundamentów budynków maszynowni i turbozespołów, budynki były przygotowane do montażu konstrukcji stalowych;
• inne obiekty: roboty zbrojarskie i betoniarskie przy budynku gospodarki odpadami, kominie wentylacyjnym i centralnej pompowni, roboty hydrotechniczne przy ujęciu i na kanale doprowadzającym wodę chłodzącą.

Prace zabezpieczające przy bloku nr 1, czerwiec 1989 r. (fot. Stanisław Wiesiołowski)

 

Problemy z finansowaniem i sukcesywne „wyhamowywanie” tempa budowy, szczególnie w lecie i na jesieni 1988 r. W ostatnim okresie (zima 1988/89 r. - lato 1989 r.) były praktycznie prowadzone już tylko roboty zabezpieczające. Zatrudnienie na budowie spadło z ok. 6000 osób (w roku 1987) do ok. 1000 osób (w lecie roku 1990).

W posumowaniu opinii ekspertów zespołu KERM opowiadających się za dokończeniem budowy EJ Żarnowiec opracowanym przez prof. J. Mareckiego podano następujące liczby:

• nakłady poniesione do 30.09.1989 r.: 240 mld zł (w cenach roku 1989), co stanowi ok. 44% całkowitych nakładów planowanych dla I etapu budowy (550 mld zł);
• dalsze nakłady nieuniknione do poniesienia nawet w przypadku zaniechania budowy: 215 mld zł, tj. ok. 40% całkowitych planowanych nakładów.

Natomiast, w czasie tuż przed pojęciem decyzji rządowej (sierpień 1990 r.) o zaniechaniu budowy, poniesione nakłady szacowano na już ok. 500 mln USD (w cenach roku 1990). Szacunkowe zawansowanie robót budowlano-montażowych na głównych obiektach technologicznych było wówczas następujące:

• budynek reaktorów I i II bloku oraz gospodarki odpadami radioaktywnymi: 40% (przy tym zawansowanie robót zbrojarskich i betoniarskich na budynku gospodarki odpadami szacowano na 50%),
• centralna pompownia wody chłodzącej: 60% (w tym 80% robót żelbetoniarskich),
• kanał wody chłodzącej: 80%.

Budowa EJ Żarnowiec (bloki nr 1 i 2), czerwiec 1989 (fot. Stanisław Wiesiołowski)

 

Zaawansowanie obiektów pomocniczych, zapleczy i infrastruktury budowy:

• obiekty zaplecza budowy (w tym: obiekty biurowe i socjalne, ciepłownia grzewczo-rozruchowa, ujęcie wody i stacja uzdatniania wody, sieci elektroenergetyczne, ciepłownicze, wodociągowe, teletechniczne, magazyny i wiaty, warsztaty, węzły betoniarskie): 95%,
• budownictwo mieszkaniowe (1700 mieszkań w Wejherowie, Redzie, Lęborku, Gniewinie i Krokowej): 80%,
• hotelowe: 2200 miejsc hotelowych,
• inne obiekty (w tym: drogi i bocznica kolejowa, elektryfikacja i modernizacja linii kolejowej z Wejherowa): 80%.

Zaawansowanie realizacji dostaw (szczególne spiętrzenie dostaw wystąpiło w roku 1990 - gdy budowa była już zawieszona: 250 mld zł, w tym 180 mld z importu):

• reaktory: ok. 90% (w tym: prawie kompletny reaktor I – 98%; reaktor II – ok. 80%, wykonany zbiornik reaktora III; prawie wszystkie węzły dostawcze I i II reaktora, których produkcja została zakończona, zostały dostarczone na teren budowy), wyprodukowano też 42 napędy kaset regulacyjnych przeznaczonych dla 3–ch następnych reaktorów;
• inne urządzenia jądrowego układu wytwarzania pary (JUWP) I bloku: 55% (w tym: 4 kompletne wytwornice pary - dostarczone na teren budowy, 2 kolejne wytwornice pary i stabilizator ciśnienia - w zaawansowanej fazie produkcji, komplet bloków gł. rurociągów cyrkulacyjnych dla 2-ch reaktorów oraz odlewy korpusów gł. pomp cyrkulacyjnych - dostarczone na teren budowy,
• turbozespoły: ok. 20% (w tym: generator I bloku – ok. 80%, turbiny – wykonane odlewy i odkuwki elementów korpusów i wirników),
• wyposażenie transportowo-technologiczne: ok. 60% (w tym kompletna gł. suwnica budynku reaktorów),
• drzwi osłonowe: ok. 80%,
• urządzenia wentylacyjne: ok. 30%,
• urządzenia układów specjalnego oczyszczania wody: ok. 60%,
• urządzenia centralnej pompowni wody chłodzącej: ok. 60%,
• dostawy stali austenitycznej (blachy, rury, kształtowniki): ok. 80%.

 

Stan zaawansowania prac przy budowie EJ Żarnowiec w momencie zatrzymania inwestycji

 

Nakłady potrzebne do zakończenia budowy I etapu szacowano wówczas na 300 mln USD i 400 mln rubli.

Zob. również: Organizacja diagnostyki w Elektrowni Jądrowej "Żarnowiec" w budowie - Bogdan Zantowicz

Stabilizator ciśnienia dla EJ Żarnowiec wyprodukowany przez zakłady Rafako Racibórz dziś stoi przed bramą wjazdową do zakładów jako eksponat muzealny (fot. Tomasz Dzięcioł)

Późna jesień 1988 r.: faktyczne wstrzymanie finansowania budowy EJ"Ż" – arbitralną decyzją ówczesnego wicepremiera PRL Ireneusza Sekuły.

22.04.1989 r.: decyzja Rządu premiera Mieczysława F. Rakowskiego o rezygnacji z budowy EJ Warta w Klempiczu (4 x 1000 MWe).

13.07.1989 r.: wstrzymanie kredytowania budowy EJ Żarnowiec przez bank.

25.07.1989 r.: dostawa na teren budowy 4-ch wytwornic pary (transportem kolejowym) - bez zakłóceń ze strony przeciwników budowy EJ Żarnowiec.

Dotarcie transportu wytwornic pary na plac budowy i ich rozładunek z platformy kolejowej (25 lipca 1989 r.)

23.08.1989 r.: powołanie Tadeusza Mazowieckiego na premiera.

15.09.-02.10.1989 r.:Misja Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) „Pre-OSART (Pre-Operational Safety Review Team), w której uczestniczyli specjaliści z MAEA, Węgier, Szwecji, Finlandii, Hiszpanii, USA, RFN, Kanady i Włoch. Misja Pre-OSART wydała bardzo pozytywną opinię nt.: jakości robót budowlano-montażowych, zarządzania budową oraz przygotowań do rozruchu i eksploatacji:

Zapewnienie jakości uzyskało wysoka ocenę ekspertów. Budowa postępuje stosunkowo wolno, ale jakość wykonywanych prac jest dobra i odpowiada światowym wymaganiom. Personel doskonale rozumie ważność zasad zalecanych w tym względzie przez MAEA. Oceniono, że zarówno ogólny program zapewnienia jakości budowy jak i poszczególne programy zapewnienia jakości inwestora, generalnego projektanta, dostawcy i wykonawcy, zostały przygotowane w sposób wysoce profesjonalny. Podkreślono, że pomimo małego zakresu wykonywanych obecnie na budowie prac, zaobserwowano wysoki stopień wdrożenia tych programów. (fragment z podsumowania raportu misji MAEA)

Misja ta została zaproszona przez rząd z inicjatywy Dozoru Jądrowego PAA.

14.10.1989 r.: Decyzja Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów (KERM) o podjęciu analiz zasadności kontynuacji budowy EJ Żarnowiec i odłożeniu ostatecznej decyzji w tej sprawie. KERM zobowiązuje Ministra Przemysłu do powołania zespołu ekspertów w celu wypracowania opinii w tej sprawie i jej przedłożenia pod obrady Komitetu.

31.10.1989 r.: powołanie decyzją Ministra Przemysłu zespołu ekspertów ds. EJ Żarnowiec. Min. T. Syryjczyk powołał zespół (20 osobowy, po 10 osób z obu stron) spośród osób wskazanych przez poszczególnych członków KERM.

03.11.1989 r.: opinia zespołu ekspertów powołanego przez min. T. Syryjczyka:

• Zespół nie ustalił jednoznacznego stanowiska ws. kontynuowania lub zaniechania budowy (50% głosów za, 50% - przeciw).
• Zespół nie opowiedział się ani za okresowym zawieszeniem budowy, ani możliwością zastąpienia budowanej elektrowni jądrowej elektrownią klasyczną. Uznano, że należy podjąć decyzję jednoznaczną: albo za kontynuowaniem, albo za zaniechaniem budowy.
• W sprawie przyszłości energetyki jądrowej w Polsce Zespół wypowiedział się generalnie na „tak”.

09.11.1989 r.: KERM, po zapoznaniu się z powyższą opinią Zespołu ekspertów (opinie przeciwników prezentował prof. W. Bojarski, zaś zwolenników prof. J. Marecki), zlecił przygotowanie przez członków Zespołu – zwolenników i przeciwników budowy - osobnych opinii wraz z komentarzem do kontrargumentów strony przeciwnej i ich przedstawienie, wraz z wykazem rozbieżności, pod obrady Rady Ministrów.

listopad 1989 r.: transport elementów wielkogabarytowych reaktorów (dwóch zbiorników i jednego bloku górnego) z Portu Gdyńskiego do hangarów na lotnisku Babie Doły – blokowany przez młodych przeciwników budowy (z organizacji takich jak: „Wolność i Pokój”, „Franciszkański Ruch Ekologiczny”, „Wolę być”, itp.).

listopad 1989 r. – 03.09.1990 r.:Misja BELGATOM/TRACTEBEL „Ocena przedsięwzięcia EJ Żarnowiec”. Misja ta została sprowadzona przez „Solidarność” (podczas wizyty delegacji „Solidarności” w Belgii we wrześniu 1990 r. zaoferowali oni swoje usługi konsultingowe). Oferując usługi dla oceny przedsięwzięcia EJ Żarnowiec, BELGATOM powoływał się na swoje doświadczenia w zakresie reaktorów WWER-440/W-213 nabyte (w latach 1981/2) przy ocenie projektu EJ z instalacją odsalania (wody morskiej) proponowanej przez ZSRR dla Libii.

Misja ta nie została dokończona (stąd oczywiście nie opracowano też końcowego raportu) - gdyż ostatecznie Rząd RP podjął decyzję o zaniechaniu budowy, do czego jako pretekst wystarczyła tyleż bałamutna, co niezręcznie sformułowana opinia (zaledwie niepełne 2 strony tekstu podsumowania przesłanego faksem dopiero 3.09.1990r. – czyli w przeddzień posiedzenia rządu ws. polityki energetycznej!), cytowana w postaci wyrwanej z kontekstu przez ówczesnego Ministra Przemysłu Tadeusza Syryjczyka, że „…EJ Żarnowiec taka jaka jest nam znana byłaby nielicencjonowalna w kraju zachodnim…” [trzeba mieć na uwadze, że samo sformułowanie „kraj zachodni” jest tu bałamutne, gdyż szczegółowe przepisy bezpieczeństwa i normy techniczne dot. EJ są w różnych krajach zachodnich różne, więc – w wielu szczegółowych aspektach technicznych – może się okazać, że EJ „licencjonowana” w jednym kraju byłaby „nielicencjonowalna” w innym kraju]. Oczywiście w tym samym tekście była też mowa o konieczności i możliwości (zarówno w aspekcie technicznym jak i ekonomicznym) wprowadzenia różnych ulepszeń oraz, że właśnie w tym celu trzeba kontynuować dalsze analizy.

Analiza ekonomiczno-finansowa, polegała na obliczeniu kosztów wytwarzania energii elektrycznej w EJ Żarnowiec (przy założonych scenariuszach jej realizacji i finansowania), oraz w ekwiwalentnej elektrowni opalanej węglem kamiennym (WK). Przyjęto całkowity koszt inwestycji (2 bloki) 2,08 mld USD (1,6 mld ECU) i 50% udział kapitałowy Polski (zakładając dokończenie inwestycji na zasadach komercyjnych), oraz założono (pesymistycznie - jak stwierdzili specjaliści belgijscy) 30% wzrost nakładów inwestycyjnych w stosunku do analogicznej elektrowni belgijskiej - w związku z koniecznymi modyfikacjami rozwiązań technicznych. Obliczono koszty wytworzenia 1 kWh (na poziomie roku 1987), które wyniosły:

• dla EJ Żarnowiec: 6,80 c/kWh (przy średnim wypaleniu paliwa jądrowego 28,5 Wd/kgU) lub 6,24 c/kWh (przy wypaleniu 45,5 MWd/kgU),
• dla elektrowni opalanej WK: 7,41 c/kWh.

Tak więc, nawet przy konserwatywnych założeniach, koszty wytwarzania energii elektrycznej w EJ Żarnowiec okazały się być o od 8,2% do 15,8% niższe w porównaniu z elektrownią opalaną WK!

22.12.1989 r.: decyzja Rada Ministrów o wstrzymaniu budowy EJ Żarnowiec w roku 1990, zobowiązująca Ministra Przemysłu do:

• nadzoru nad zabezpieczeniem budowy umożliwiającym jej ew. kontynuację w przyszłości,
• opracowania planu rozwoju energetyki w Polsce i jego przedstawienia pod obrady Rządu.

26.01.1990 r.: złożona na posiedzeniu Sejmu zapowiedź Prezesa PAA (prof. Romana Żelaznego) powołania zespołu złożonego z przeciwników „dotychczasowego projektu EJŻ”, z zadaniem przedstawienia dodatkowych niezależnych analiz tego projektu. Zespół taki został powołany i w czerwcu 1990 r. wydał opinię negatywną (znaną jako „Raport Wierusza”), proponując bezwarunkowe zaniechanie budowy. Prezes PAA powołał następnie specjalny zespół, który przeanalizował „Raport Wierusza”, stwierdzając w nim istotne błędy merytoryczne i niechęć jego autorów do poszukiwania konstruktywnych rozwiązań, a w szczególności do możliwości dokończenia budowy we współpracy z Zachodem, jakie zaistniały w nowej sytuacji społeczno-politycznej. Taki pogląd w sprawie „Raportu Wierusza” podzielił też Prezes PAA.

07.12.1989 r. – 20.01.1990 r.: spektakularna, choć udawana, „głodówka” protestacyjna przeciwników budowy EJ Żarnowiec (czworga młodych ludzi, do których w ostatnich dniach dołączyła się następna czwórka), zorganizowana i prowadzona przez dr J. Jaśkowskiego. Głodówka ta została zakończona po inicjatywie KIK i Porozumienia Komitetów Obywatelskich Miast i Gmin woj. Gdańskiego, zorganizowania referendum „siłami społecznymi” (jednocześnie z wyborami samorządowymi).

25.01.1990 r.: burzliwa debata sejmowa nt. EJ Żarnowiec - wymuszona przez 170 posłów z OKP, którzy zgłosili projekt uchwały wzywającej rząd do zaniechania budowy EJ Żarnowiec. Wcześniej z interpelacjami do premiera w tej sprawie występowali posłowie OKP: Antoni Furtak i Krzysztof Dowgiałło.

26-30.03.1990 r.:Misja MAEA „Ocena aspektów bezpieczeństwa lokalizacji EJ Żarnowiec”, w której uczestniczyli specjaliści z MAEA, RFN i Włoch. Pozytywna ocena lokalizacji we wszystkich aspektach (kryteria lokalizacji, dyspersja atmosferyczna, hydrologia, sejsmo-tektonika, geologia, hydrogeologia, bezpieczeństwo fundamentowania). Ta druga, po Pre-OSART, misja MAEA została zaproszona przez (nowego) Prezesa PAA prof. Romana Żelaznego, w porozumieniu z Ministerstwem Przemysłu.

Oto fragment ogólnych wniosków misji MAEA:
Lokalizacja Żarnowiec ma wiele pozytywnych charakterystyk dla budowy EJ. Do charakterystyk tych należą: niska sejsmiczność terenu oraz brak w sąsiedztwie elektrowni jakichkolwiek źródeł zdarzeń powodowanych działalnością ludzką. Do wyboru lokalizacji o tych zaletach w znacznym stopniu przyczyniły się kryteria wyboru lokalizacji ustanowione przez polskie władze. Generalnie mówiąc, charakterystyki lokalizacji Żarnowiec są porównywalne do lokalizacji wielu EJ w Europie.
(IAEA: Final Report. Site Safety Review Mission. Zarnowiec. Poland. 26-30 March 1990)
W misji tej uczestniczyli eksperci z RFN, Włoch i MAEA.

29.03.-03.08.1990 r.:Misja SIEMENS KWU „Ocena wybranych zagadnień koncepcji technicznej w punktu widzenia bezpieczeństwa”, zaangażowana przez Dyrekcję EJ Żarnowiec w budowie na polecenie Ministerstwa Przemysłu. Bardzo rzetelnie i kompetentnie wykonane analizy. Specjaliści SIEMENS’a byli doskonale zorientowani w szczegółach technologii reaktorów WWER-440/213, gdyż firma ta uczestniczyła w modernizacji EJ Loviisa – Finlandia, EJ Nord – w NRD, EJ Mochovce – Słowacja, oraz – w mniejszym zakresie – EJ Paks na Węgrzech, EJ Dukovany w Czechach i EJ Bohunice na Słowacji. Zaproponowano ulepszenia i rozszerzenie układów bezpieczeństwa, głównie celem ograniczenia skutków ciężkich awarii (tj. ponad MAP). Ogólny wniosek – wprowadzenie proponowanych ulepszeń układów bezpieczeństwa jest możliwe, a po ich wprowadzeniu EJ Żarnowiec osiągnie zadowalający poziom bezpieczeństwa, z punktu widzenia przepisów i norm niemieckich.

26-27.04.1990 r. i 29.04-4.05.1990 r.:Misja MAEA „Ocena obudowy bezpieczeństwa EJ Żarnowiec”, w której uczestniczyli specjaliści z MAEA, RFN, Kanady, Finlandii i Węgier – pozytywna ocena w zakresie bezpieczeństwa rozwiązań projektowych obliczonych na wytrzymanie skutków MAP, zalecenia wykonania dodatkowych analiz i ulepszeń układów bezpieczeństwa celem ograniczenia skutków także ciężkich awarii, konkluzja generalna: „…zespół ekspertów nie znalazł niczego co by uniemożliwiało ukończenie budowy i bezpieczną eksploatację EJ [Żarnowiec]…”, a rekomendowane ulepszenia są w pełni możliwe do wprowadzenia. Była to już trzecia z kolei misja MAEA - również zaproszona Prezesa PAA prof. Romana Żelaznego, w porozumieniu z Ministerstwem Przemysłu.

27.05.1990 r.: nieformalny sondaż społeczny (szumnie nazwany „referendum”) ws. budowy EJ Żarnowiec przeprowadzony przez przeciwników tej budowy w gminach woj. gdańskiego, przy okazji wyborów do rad gmin, lecz poza lokalami wyborczymi i bez udziału członków komisji wyborczej (na co nie wyraził zgody Generalny Komisarz Wyborczy, Jerzy Stępień). Wg. organizatorów tego sondażu: zorganizowano 559 komisji i lokali do głosowania, w sondażu wzięło udział 44,3% osób uprawnionych, z których 86,1% wypowiedziało się przeciwko kontynuowaniu budowy EJ Żarnowiec (ale skądinąd wiadomo, że największe poparcie dla tej budowy – przekraczające nawet 50% odnotowano gminach położonych w okolicach Jeziora Żarnowieckiego, a szczególnie wysokie na Helu – ponad 80%).

Czerwiec 1990 r.: dostarczenie przez BELGATOM wstępnego raportu z analiz („Interim Report”), zawierającego w „Management Summary” m.in. następujące sformułowanie: „Jako wniosek ogólny nasze analizy wykazały, że ogólna koncepcja w ujęciu systemowym jest akceptowalna w odniesieniu do przepisów zachodnich, oraz że ewentualne modyfikacje tej koncepcji nie są duże”.

Film prezentujący stan budowy Elektrowni Jądrowej "Żarnowiec" w lecie 1990 r. po decyzji rządu o wstrzymaniu budowy - cz. 1.	Film prezentujący stan budowy Elektrowni Jądrowej "Żarnowiec" w lecie 1990 r. po decyzji rządu o wstrzymaniu budowy - cz. 2.

 

Sierpień 1990 r.: pojawiają się informacje o wyasygnowaniu przez Komisję Wspólnot Europejskich (KWE) 100 mln ECU na pomoc techniczną dla krajów eksploatujących bądź budujących EJ z reaktorami WWER, oraz o możliwości uzyskania kredytu przez spółkę realizująca EJ „Żarnowiec” z będącego w trakcie organizacji Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju.

Prezes PAA proponuje Rządowi odłożenie ostatecznej decyzji jeszcze o jeden rok – do czasu ostatecznego zakończenia szczegółowych analiz technicznych, określenia zasad finansowania inwestycji i organizacji spółki z kapitałem mieszanym.

Fragment kroniki filmowej z okresu budowy elektrowni

Sierpień 1990 r.: „Założenia polityki energetycznej Rzeczpospolitej Polskiej na lata 1990-2010” – przygotowane przez Ministerstwo Przemysłu, w oparciu o analizy i propozycje opracowane przez prof. W. Bojarskiego i jego współpracowników. Założenia te nie przewidywały jakiegokolwiek udziału energii jądrowej w krajowym bilansie energetycznym do roku 2000, natomiast intensywny rozwój elektrowni opalanych WK (nawet licząc się z koniecznością importu 26 mln t węgla energetycznego rocznie - finansowanego z eksportu 22 mln t węgla koksującego!). W dokumencie tym założono jednak ograniczony rozwój energetyki jądrowej po r. 2000 (max. 2000 MW w 2005r., oraz max. 6000 MW w 2010r.). W świetle tych założeń propozycja zaniechania budowy EJ Żarnowiec jawiła się wówczas jako całkowicie absurdalna: zlikwidować tę inwestycję (zaawansowaną w ok. 40%, a wiadomo było, że wówczas i tak trzeba będzie ponieść dalsze 35% kosztów – z tytułu zerwanych zobowiązań), tracąc ogromne nakłady finansowe i kadrę techniczną, tylko po to, aby po kilku latach zabierać się za przygotowanie budowy nowej EJ! Jednocześnie proponowano wznowienie zawieszonej budowy Elektrowni Opole (opalanej WK) – również finansowanej z budżetu państwa, oraz budowę II etapu Elektrowni Bełchatów.

03.09.1990 r.: przesłanie przez BELGATOM faksem podsumowania analiz („Management Summary”), zawierającego opinie zmienione „in minus” (!) w stosunku do raportu z czerwca 1990 r. We wnioskach stwierdzono m.in., że: „…obecna EJ Żarnowiec byłaby jako taka nielicencjonowalna w kraju zachodnim…”, „…przeprowadzona przez nas analiza techniczna doprowadziła do wniosku, że istnieją interesujące możliwości ulepszenia tych rozwiązań projektowych, ale końcowe wnioski nie mogą być sformułowane bez głębszej i szczegółowej analizy”.

04.09.1990 r.: Rada Ministrów podejmuje (rekomendowaną przez min. T. Syryjczyka) decyzję o zaniechaniu budowy EJ Żarnowiec, w oparciu o następujące przesłanki:

• zbędność [tej elektrowni] dla wewnętrznego bilansu energetycznego,
• [jej] wątpliwa rentowność w porównaniu do elektrowni konwencjonalnych,
• niejednoznaczność kwestii bezpieczeństwa – niezależnie od negatywnego nastawienia opinii publicznej.

09.11.1990 r.: Sejm RP, po zapoznaniu się z przedłożeniem rządowym pt. "Założenia polityki energetycznej Polski na lata 1990-2000" i burzliwej dyskusji, przyjmuje uchwałę ws. założeń polityki energetycznej Polski do roku 2010, w której przewidziano m.in. "...możliwość budowy elektrowni jądrowych wyłącznie przy wykorzystaniu nowych generacji reaktorów, zapewniających efektywność ekonomiczną i bezpieczeństwo ekologiczne". Uchwała określiła również przybliżony czas budowy – po roku 2005. Jednocześnie Sejm odrzucił koncepcję rozwoju elektroenergetyki opartej o dalsze zwiększanie zużycia WK (zakładającą nawet import 26 mln t węgla energetycznego rocznie), uznając ją za sprzeczną z celami polityki ekologicznej Państwa.

17.12.1990 r.: Uchwała Rady Ministrów Nr 204/90 w sprawie postawienia inwestycji Elektrownia Jądrowa „Żarnowiec” w budowie w stan likwidacji, termin likwidacji wyznaczono na 31.12.1992r. W chwili likwidacji na budowie EJ „Żarnowiec” zatrudnionych było ok. 2600 pracowników, zaawansowanie budowy elektrowni (wg. różnych ocen) szacowano na 37-40%, a obiektów zaplecza 85%. Zbudowano ogółem 630 obiektów. W budowę zaangażowanych było ok. 70 przedsiębiorstw krajowych i 9 zagranicznych.

 

 

Budynki reaktorów, maszynowni i centralnej pompowni wody chłodzącej wskutek odłączenia pomp zostały zalane wodą. Niektóre z pozostałych obiektów oraz część infrastruktury mimo postępującej dewastacji są jeszcze w stanie na tyle dobrym, że można myśleć o ich częściowym, ponownym wykorzystaniu w razie powrotu do koncepcji budowy na tym terenie elektrowni atomowej.

Pozostałości po nieukończonej Elektrowni Jądrowej Żarnowiec - to, czego nie udało się wyciąć lub wyrwać. Na zdjęciu: budynek główny - reaktorownia oraz zalane fundamenty maszynowni (fot. NCBJ, dzięki uprzejmości Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej).

 

Dokończenie budowy w oparciu o zalane budynki reaktorów nie jest możliwe ponieważ budowę przerwano i całkowicie zaniechano. Nie podjęto decyzji o zakonserwowaniu budowy, tak jak zrobiono to na Słowacji w EJ Mochovce wobec bloków nr 3 i 4 (takich samych jak te w Żarnowcu - WWER-440/213), których dokończenie jest możliwe i rozpoczęło się w 2008 r. Poza tym urządzenia technologiczne zostały sprzedane bądź zezłomowane.

 

Koszty

1. Co wykonano i ile na to wydano – czyli ile (mniej więcej) „utopiono w błocie”?

1.1. Zawansowanie rzeczowe: realizacji robót budowlano-montażowych i dostaw

Szacunkowe zawansowanie robót budowlano-montażowych na głównych obiektach technologicznych przed podjęciem decyzji o wstrzymaniu budowy (grudzień 1989 r.) było następujące:

• budynek reaktorów I i II bloku oraz gospodarki odpadami radioaktywnymi: 40% (Przy tym zawansowanie robót zbrojarskich i betoniarskich na budynku gospodarki odpadami szacowano na 50%)
• centralna pompownia wody chłodzącej: 60% (w tym 80% robót żelbetoniarskich),
• kanał wody chłodzącej: 80%.

Zaawansowanie obiektów pomocniczych, zaplecz i infrastruktury budowy:

• obiekty zaplecza budowy (w tym: obiekty biurowe i socjalne, ciepłownia grzewczo-rozruchowa, ujęcie wody i stacja uzdatniania wody, sieci elektroenergetyczne, ciepłownicze, wodociągowe, teletechniczne, magazyny i wiaty, warsztaty, węzły betoniarskie): 95%,
• budownictwo mieszkaniowe (1700 mieszkań w Wejherowie, Redzie, Lęborku, Gniewinie i Krokowej): 80%,
• hotelowe: 2200 miejsc hotelowych,
• inne obiekty (w tym: drogi i bocznica kolejowa, elektryfikacja i modernizacja linii kolejowej z Wejherowa): 80%.

Zaawansowanie realizacji dostaw (szczególnie duże spiętrzenie dostaw wystąpiło w roku 1990 - gdy budowa była już zawieszona: 250 mld zł, w tym 180 mld z importu):

• reaktory: ok. 90% (w tym: prawie kompletny reaktor I – 98%; reaktor II – ok. 80%, wykonany zbiornik reaktora III; prawie wszystkie węzły dostawcze I i II reaktora, których produkcja została zakończona, zostały dostarczone na teren budowy), wyprodukowano też 42 napędy kaset regulacyjnych przeznaczonych dla 3–ch następnych reaktorów;
• inne urządzenia jądrowego układu wytwarzania pary (JUWP) I bloku: 55% (w tym: 4 kompletne wytwornice pary - dostarczone na teren budowy, 2 kolejne wytwornice pary i stabilizator ciśnienia - w zaawansowanej fazie produkcji, komplet bloków gł. rurociągów cyrkulacyjnych dla 2-ch reaktorów oraz odlewy korpusów gł. pomp cyrkulacyjnych - dostarczone na teren budowy,
• turbozespoły: ok. 20% (w tym: generator I bloku – ok. 80%, turbiny – wykonane odlewy i odkuwki elementów korpusów i wirników),
• wyposażenie transportowo-technologiczne: ok. 60% (w tym kompletna gł. suwnica budynku reaktorów),
• drzwi osłonowe: ok. 80%,
• urządzenia wentylacyjne: ok. 30%,
• urządzenia układów specjalnego oczyszczania wody: ok. 60%,
• urządzenia centralnej pompowni wody chłodzącej: ok. 60%,
• dostawy stali austenitycznej (blachy, rury, kształtowniki): ok. 80%.

 

1.2. Zaawansowanie finansowe

1.2.1. Szacunki wykonane przez specjalistów polskich

W posumowaniu opinii ekspertów zespołu KERM opowiadających się za dokończeniem budowy EJ „Żarnowiec” opracowanym przez prof. J. Mareckiego podano następujące liczby:

• nakłady poniesione do 30.09.1989 r.: 240 mld zł (w cenach roku 1989), co stanowi ok. 44% całkowitych nakładów planowanych dla I etapu budowy (550 mld zł);
• dalsze nakłady nieuniknione do poniesienia nawet w przypadku zaniechania budowy: 215 mld zł, tj. ok. 40% całkowitych planowanych nakładów.

Natomiast, w czasie przed pojęciem decyzji rządowej (sierpień 1990 r.) o zaniechaniu budowy:

• poniesione nakłady szacowano na już ok. 500 mln USD (w cenach roku 1990),
• zaawansowanie na ok. 40% (wynika stąd, że łączne nakłady - wg. rzeczywistych cen krajów RWPG - szacowano wówczas na ok. 500/0,4 = 1,250 mld USD), zaś dalsze nakłady nieuniknione do poniesienia nawet w przypadku zaniechania budowy na ok. 35%,
• nakłady potrzebne do zakończenia I etapu budowy (2 x 465 MW) szacowano wówczas na 300 mln USD i 400 mln rubli.

 

1.2.2. Analizy wykonane przez firmy Belgatom / Tractebel (zaangażowane przez Rząd T. Mazowieckiego)

Specjaliści belgijscy m.in. oszacowali zaawansowanie finansowe budowy oraz wykonali analizę ekonomiczno-finansową przedsięwzięcia (zakładając dokończenie inwestycji 2x465 MW).

Zawansowanie finansowe inwestycji oszacowano na 37% (co było zbieżne z ocenami specjalistów polskich: 40%). Przyjmując założony przez Belgów całkowity koszt inwestycji 2,08 mld USD, otrzymamy więc ok. 770 mln USD (w cenach roku 1990) [przy obecnych relacjach kursów walut dało by to ok. 590 mln EUR].

 

Analiza ekonomiczno-finansowa:

Analiza ekonomiczno-finansowa, polegała na obliczeniu kosztów wytwarzania energii elektrycznej w EJ Żarnowiec (przy założonych scenariuszach jej realizacji i finansowania), oraz w ekwiwalentnej elektrowni opalanej węglem kamiennym (WK).

Przyjęto całkowity koszt inwestycji (2 bloki) – w cenach światowych - 2,08 mld USD (1,6 mld ECU) i 50% udział kapitałowy Polski (zakładając dokończenie inwestycji na zasadach komercyjnych). Przy tym założono (pesymistycznie - jak stwierdzili specjaliści belgijscy) 30% wzrost nakładów inwestycyjnych w stosunku do analogicznej elektrowni belgijskiej - w związku z koniecznymi modyfikacjami rozwiązań technicznych.

Obliczono koszty wytworzenia 1 kWh (na poziomie roku 1987), które wyniosły:

• dla EJ „Żarnowiec”: 6,80 c/kWh (przy średnim wypaleniu paliwa jądrowego 28,5 Wd/kgU) lub 6,24 c/kWh (przy wypaleniu 45,5 MWd/kgU) [uzyskanie takiego poziomu wypalenia paliwa jądrowego było całkowicie realne - przy wdrożeniu kampanii 4-letnich (już wówczas były znane nie tylko wyniki analiz, ale też pozytywne doświadczenia eksperymentów prowadzonych w EJ),
• dla elektrowni opalanej WK: 7,41 c/kWh.

Tak więc, nawet przy konserwatywnych założeniach, koszty wytwarzania energii elektrycznej w EJ „Żarnowiec” okazały się być o od 8,2% do 15,8% niższe w porównaniu z elektrownią opalaną WK!

 

1.2.3. Szacunki wg. wartości odtworzeniowej

Przyjmując 37% zaawansowanie finansowe i moc elektryczną brutto 2-ch bloków = 930 MW, można oszacować wartość odtworzeniową zrealizowanych robót i dostaw EJ „Żarnowiec”:

1) na podstawie planowanych kosztów budowy bloku Olkiluoto 3 (Finlandia):

3,3 mld EUR × 930/1600 × 0,37 ≈ 0,71 mld EUR = 710 mln EUR

2) na podstawie szacunkowego kosztu 1 kW mocy zainstalowanej w nowobudowanych:

EJ (1500 EUR/kW): 930 × 1500 × 10³ × 0,37 ≈ 520 mln EUR

 

Podsumowanie

Z powyższych rozważań wynika, że finansowe zaawansowanie budowy można oszacować:

• wg. wartości odtworzeniowej na 520 ÷710 mln EUR,
• wg. cen światowych (w 1990 r. – Belgatom /Tractebel) na ok. 770 mln USD,
• wg. cen rzeczywistych (w 1990 r.) na ok. 500 mln USD.

Dokładne określenie poniesionych nakładów było bardzo trudne nawet w roku 1990 (różne waluty: złotówki, ruble transferowe, USD; duża inflacja, itp.), a obecnie chyba w ogóle nie jest możliwe (choćby ze względu na brak lub trudny dostęp do danych źródłowych, nie wspominając już o braku woli politycznej).

Nie dysponuję (W.K.) danymi dotyczącymi dalszych kosztów, które musiały zostać poniesione po zaniechaniu budowy (z tytułu zaciągniętych zobowiązań kontraktowych i inne) oraz kosztów całego, długoletniego procesu likwidacji.

Jeśli rzeczywiście osiągnęły one poziom 35% nakładów całkowitych to mogły wynieść aż

0,35 × 1250 mln USD ≈ 440 mln USD, a wówczas łączne straty byłyby rzędu 1 mld USD!

 

2. Co i za ile udało się odsprzedać – czyli ile (mniej więcej) wyciągnięto z błota?

Dysponuję jedynie informacją nt. odsprzedaży większości głównych urządzeń technologicznych, gdyż jedynie w to działanie byłem osobiście zaangażowany.

Sprzedaż tych urządzeń była bardzo trudna, nie tylko z powodu zahamowania rozwoju energetyki jądrowej na przełomie lat 80-tych i 90-tych, ale także na bezpośrednią konkurencję ze strony wyłączonej z eksploatacji EJ Nord (b. NRD), w która posiadała na zbyciu bardzo wiele urządzeń (w tym wielkogabarytowe) oraz materiałów. Tym niemniej, dzięki bardzo dobrym kontaktom z zagranicznymi EJ wyposażonymi w reaktory WWER, oraz szybkiemu podejmowaniu decyzji, udało się odsprzedać znakomitą większość głównych urządzeń technologicznych, zwłaszcza jądrowych, w tym także elementy wielkogabarytowe – a tym samym uniknięto ich złomowania.

Elektrownia Jądrowa Dukovany w Czechach, do której sprzedano część wyposażenia z EJ Żarnowiec. Jest to elektrownia tego samego typu co EJ Żarnowiec (4x WWER-440/213). Dziś elektrownia w Żarnowcu mogłaby wyglądać właśnie tak (bez chłodni kominowych). (fot. CEZ)

 

Warto przy tym podkreślić, że znaczna część tych urządzeń i wyposażenia została sprzedana jako pełnowartościowe – do wykorzystania w eksploatowanych EJ. Za te urządzenia uzyskano też bardzo godziwą cenę.

Inne urządzenia (praktycznie wielkogabarytowe) zostały sprzedane po cenach co najmniej kilkakrotnie przekraczających ceny złomu możliwe wówczas do uzyskania w Polsce. To też był znaczący sukces, gdyż np. przewidywane koszty złomowania zbiorników reaktorów (a na teren EJ „Żarnowiec” zostały już sprowadzone dwa) znacznie przekraczały wartość złomu.

Pozostałe urządzenia zostały zezłomowane na placu budowy (2 wytwornice pary, z tym że niektóre ich części odsprzedano dla EJ Dukovany i EJ Bohunice), lub u producentów (w Zakładach Škoda Pilzno: elementy 3-go - w tym skończony zbiornik i 4-go reaktora, w Zakładach Vitkovice: elementy wytwornic pary i stabilizatora ciśnienia, w ABB Dolmel: generator, w ABB Zamech: odkuwki i odlewy dla turbiny).

Jedna z zezłomowanych wytwornic pary

 

Najważniejsze urządzenia i elementy wyposażenia sprzedano do:

1) EJ Loviisa (IVO), w tym:

napędy kaset regulacyjnych i drążki pośrednie (po 90 szt.) – jako pełnowartościowe;

elementy wielkogabarytowe jednego reaktora (zbiornik, urządzenia wewnątrz-zbiornikowe, blok górny), 1 wytwornicę pary, bloki montażowe głównego rurociągu cyrkulacyjnego (razem 38 szt.) i inne drobniejsze elementy reaktora;

2) Ośrodka Szkoleniowego przy EJ Paks (zakup sfinansowany został przez MAEA): zbiornik reaktora wraz z elementami wewnątrz-zbiornikowymi + podpory i oprzyrządowanie oraz 1 wytwornicę pary;

Zbiornik ciśnieniowy jednego z reaktorów dla EJ Żarnowiec został sprzedany do ośrodka szkolenia kadr w EJ Paks na Węgrzech. Eksploatowany do dziś. Zdjęcia z czerwca 2011 r.

 

3) Škodaexport: 42 szt. napędów kaset regulacyjnych – jako pełnowartościowe;

4) EJ Dukovany, EJ Bohunice, EJ Paks i Południowo-ukraińskiej EJ (YU AES): różne części reaktora, gł. zasuw odcinających, gł. pomp cyrkulacyjnych, wytwornic pary, systemu pomiarów wewnątrz-rdzeniowych „Hindukusz”, głównej suwnicy budynku reaktorów i innych urządzeń technologicznych, oraz armaturę i materiały austenityczne – wszystko jako pełnowartościowe.

Transport zbiornika reaktora wyprodukowanego dla EJ Żarnowiec do Finlandii

 

Oczywiście nie jest prawdą, że w EJ Loviisa czy gdziekolwiek indziej pracuje cały reaktor odkupiony z Żarnowca. Jednakże wiele ważnych elementów reaktora oraz innych urządzeń jądrowych, które zostały zakupione jako pełnowartościowe z przeznaczeniem do ich zastosowania w eksploatacji, może być ciągle jeszcze wykorzystywanych zarówno w EJ Loviisa jak i w innych EJ wymienionych powyżej.

Tak wyglądałby montaż zbiornika ciśnieniowego reaktora w EJ Żarnowiec, gdyby budowa nie została przerwana. Film przedstawia montaż zbiornika reaktora w bloku nr 3 w EJ Mochovce na Słowacji w 2010 r., która jest elektrownią tego samego typu co EJ Żarnowiec i spełnia wszystkie wymagania bezpieczeństwa Unii Europejskiej. Budowa EJ Mochovce została zatrzymana w tym samym czasie co budowa EJ Żarnowiec, ale Słowacy zabezpieczyli ją i nie zlikwidowali. Później wznowili budowę bloków nr 1 i 2 (pracują obecnie), a w 2008 r. wznowili budowę bloków nr 3 i 4 przy udziale włoskiej firmy energetycznej ENEL. W chwili podejmowania decyzji co do dalszych losów EJ Żarnowiec również była możliwość pozyskania inwestorów zagranicznych (kilku zgłosiło swoje zainteresowanie), jednak rząd podjął decyzję o likwidacji budowy.

Z drugiej strony – pomimo tego, że elementy wielkogabarytowe reaktora zostały oficjalnie zakupione przez EJ Loviisa z przeznaczeniem do testowania metod badań nieniszczących, technologii remontowych i szkolenia personelu – nie wykluczałbym ich ew. wykorzystania też w eksploatacji. EJ Loviisa dysponuje przecież teraz prawie kompletnym reaktorem, który przynajmniej teoretycznie można by podmienić (chociaż jest to niezwykle trudna i skomplikowana technicznie operacja). Chodzi o to, że zbiorniki reaktora wyprodukowane dla Żarnowca przez Zakłady Škoda Pilzno mają znacznie mniejszą zawartość szkodliwych zanieczyszczeń (siarki i fosforu) powodujących kruchość stali napromieniowanej neutronami prędkimi niż aktualnie eksploatowane w tej elektrowni zbiorniki reaktorów produkcji radzieckiej.

W sierpniu 2013 r. operator EJ Loviisa, firma Fortum, potwierdził że zbiornik reaktora oraz wytwornica pary znajdują się na terenie elektrowni oraz są wykorzystywane do badań materiałowych i szkolenia załogi:
The equipment is stored in the plant site and used to demonstrate the scale of the actual plant for engineers and mechanics. (...) Currently the reactor pressure vessel is also being used for material research and testing. (...) The excess steam generator will be used to test the inspection devices and equipment. 

Łączna kwota wpływów ze sprzedaży urządzeń i materiałów, w którą byłem zaangażowany, jest rzędu 6 mln USD.

Kwota ta nie obejmuje oczywiście wpływów ze złomowania urządzeń technologicznych (czy to na placu budowy, czy u producentów), złomowania konstrukcji stalowych, drzwi osłonowych, wykładzin stalowych pomieszczeń i w ogóle wszystkiego co dało się wyciąć lub wyrwać z budynków, kotłowni grzewczo-rozruchowej, a także sprzedaży nieruchomości, płyt żelbetonowych, itd. Nie jest mi znana nawet przybliżona wielkość wpływów z tej sprzedaży.

Nawet jeśliby razem uzyskano kilkakrotnie więcej niż wpływy ze sprzedaży urządzeń, to i tak stanowi to najwyżej zaledwie parę procent łącznych nakładów utopionych w żarnowieckim błocie.

 

13 kwietnia 2012 r. Minister Skarbu Państwa oficjalnie przyznał, że decyzja o likwidacji budowy EJ Żarnowiec była fundamentalnym błędem, a samą tę inwestycję określił jako kluczową z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego Polski. (http://energetyka.wnp.pl/budzanowski-zatrzymanie-zarnowca-bylo-fundamentalnym-bledem,167522_1_0_0.html)

 

"Żarnowieckie" elektrownie w innych państwach

Elektrownie jądrowe z reaktorami WWER-440 W-213 pracują obecnie w 6 państwach: w Czechach, na Słowacji, na Węgrzech, w Finlandii, na Ukrainie i w Rosji (w tym dwa prototypy w EJ Nowoworoneż oznaczone jako WWER-440 W-179). Elektrownie pracujące w państwach UE spełniają unijne wymagania bezpieczeństwa. Budowa bloków nr 3 i 4 w EJ Mochovce na Słowacji rozpoczęła się już po wstąpieniu tego kraju do Unii Europejskiej.

Szczegółowe dane prezentuje poniższa tabela:

Państwo	Elektrownia/blok	Rok uruchomienia	Moc netto (MW)	Państwo członkowskie UE
Czechy	Dukovany-1	1985	471	TAK
	Dukovany-2	1986	427
	Dukovany-3	1986	471
	Dukovany-4	1987	471
Finlandia	Loviisa-1	1977	488	TAK
	Loviisa-2	1980	488
Rosja	Kola-3	1982	411	NIE
	Kola-4	1984	411
	Nowoworoneż-3	1972	385
	Nowoworoneż-4	1973	385
Słowacja	Bohunice-3	1984	472	TAK
	Bohunice-4	1985	472
	Mochovce-1	1998	436
	Mochovce-2	1999	436
	Mochovce-3	(2014)	b.d.
	Mochovce-4	(2015)	b.d.
Ukraina	Równe-1	1981	402	NIE
	Równe-2	1982	416
Węgry	Paks-1	1982	470	TAK
	Paks-2	1984	470
	Paks-3	1986	470
	Paks-4	1987	470

 

 

 

Opracowanie:

1. mgr inż. Władysław Kiełbasa (sekcje: "Historia budowy", "Koszty", współautorstwo sekcji "Projekt")
2. mgr inż. Jarosław Hryszko (współautorstwo sekcji "Projekt", uzupełnienia)
3. mgr Łukasz Kuźniarski (sekcja: "Żarnowieckie elektrownie w innych krajach", liczne uzupełnienia, zdjęcia, schematy i wykresy)

Część zdjęć pochodzi z prywatnego zbioru mgr. inż. Władysława Kiełbasy. Wykorzystano informacje z prezentacji mgr inż. Jana Ryszarda Kurylczyka, przedstawionej na III Szkole Energetyki Jądrowej w Gdańsku (październik 2010) oraz informacje prasowe z lat 80-tych (dostępne na bloku inż. Jarosława Hryszko - "Wycinatom")

 

Galeria EJ "Żarnowiec"

 

Teren byłej budowy Elektrowni Jądrowej "Żarnowiec" należy w większości do Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej i jest ogrodzony. Osoby próbujące wejść bez uzyskania zezwolenia PSSE narażają się na odpowiedzialność karną (art. 193 Kodeksu Karnego).