Polityka energetyczna

Budowa pierwszej w Polsce elektrowni atomowej rozpocznie się dopiero w 2019 r. ale polskie firmy już budują takie obiekty za granicą. Na zdjęciu budowa bloku nr 3 w Elektrowni Jądrowej Olkiluoto w Finlandii, zdjęcie z dnia 15.07.2009 r. (fot. Hannu Huovila/TVO)

Koncepcja powrotu do energetyki jądrowej pojawiła się oficjalnie w 2005 r., kiedy to na wiosnę Rada Ministrów uchwaliła dokument Polityka Energetyczna Polski do 2025 r. Autorzy opracowania stwierdzili, że należy ponownie rozważyć możliwość budowy elektrowni atomowych w kraju oraz że z punktu widzenia polskiej elektroenergetyki wskazane byłoby oddanie do użytku pierwszego bloku jądrowego już w roku 2021 a kolejnego w 2025 r.

W lipcu 2006 r. premier Jarosław Kaczyński w swoim expose stwierdził, że Polska powinna wrócić do energetyki atomowej i zasugerował skorzystanie z pomocy Francji, która jest jednym z liderów światowej energetyki jądrowej. W styczniu 2007 r. powołana została specjalna komisja sejmowa d/s energetyki jądrowej. W tym czasie Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. (dziś jako Polska Grupa Energetyczna S.A.) podjęły wstępne prace lokalizacyjne opierające się przede wszystkim na zebraniu i przeanalizowaniu starych opracowań oraz zweryfikowaniu ich przydatności dla dzisiejszych potrzeb.

Projekt Polityki Energetycznej Polski do 2030 r. przygotowywany przez rząd Jarosława Kaczyńskiego podtrzymywał tezy i wnioski ze swojego poprzednika, a nawet szedł dalej akcentując w zasadzie konieczność i nieuchronność budowy w Polsce elektrowni atomowych.

Obecny rząd Donalda Tuska planuje uruchomienie do 2024 roku pierwszej elektrowni jądrowej, a do roku 2030 mają powstać elektrownie o łącznej mocy co najmniej 6000 MWe. Szacowane koszty inwestycyjne to 3500-4000 EUR/kWe. Koszty energii elektrycznej z elektrowni jądrowych uwzględniające wszystkie koszty uboczne (tj. koszty gospodarki odpadami promieniotwórczymi oraz koszty rozbiórki elektrowni po jej wyeksploatowaniu po 60 latach) to około 65-68 EUR/MWh, a więc mniej niż dla elektrowni węglowych i znacznie mniej niż dla elektrowni wiatrowych (patrz artykuł: Czy w Polsce wystarczą wiatraki bez energii jądrowej?).

Opublikowana w listopadzie 2009 r. najnowsza wersja Polityki Energetycznej Polski do 2030 r. przygotowana przez rząd Donalda Tuska przewiduje budowę elektrowni jądrowych.

Program EJ

13 stycznia 2009 r. Rada Ministrów przyjęła specjalną uchwałę o rozpoczęciu prac nad Programem Polskiej Energetyki Jądrowej oraz o powołaniu Pełnomocnika Rządu ds. Polskiej Energetyki Jądrowej. Celem programu jest uruchomienie pierwszej elektrowni jądrowej w roku 2024. Głównym inwestorem będzie PGE Polska Grupa Energetyczna S.A. Pełnomocnik został powołany 19 maja 2009 r. - została nim Hanna Trojanowska, dotychczasowy dyrektor Departamentu Energetyki Jądrowej Polskiej Grupy Energetycznej S.A. Pełnomocnik sprawuje swoje obowiązki w randze podsekretarza stanu (wiceministra) w Ministerstwie Gospodarki.

W dniu 16 sierpnia 2010 r. Ministerstwo Gospodarki skierowało do konsultacji międzyresortowych i konsultacji społecznych projekt Programu polskiej energetyki jądrowej. Projekt określa szczegółowy zakres oraz terminy realizacji działań mających na celu uruchomienie w Polsce pierwszej elektrowni jądrowej. Resort szacuje, że na realizację Programu w latach 2014–2024 należy przeznaczyć ok. 351 mln zł, nie licząc kosztów budowy składowiska odpadów nisko- i średnioaktywnych, które musi powstać nawet jeśli rząd zdecyduje aby nie budować elektrowni jądrowych. Dla porównania subwencje na Odnawialne Źródła Energii w formie "zielonych certyfikatów" pochłoną w latach 2006-2020 r. 78 mld zł, czyli 200-krotnie więcej niż wydatki na Program polskiej energetyki jądrowej).

Harmonogram Programu obejmuje następujące etapy:

Etap I - od 01.01.2014 do 31.12.2016: ustalenie lokalizacji i zawarcie kontraktu na dostarczenie wybranej technologii dla pierwszej EJ

Etap II - 01.01.2017 - 31.12.2018: wykonanie projektu technicznego i uzyskanie wymaganych prawem decyzji i opinii,

Etap III - 01.01.2019 - 31.12.2024: pozwolenie na budowę i budowa pierwszego bloku pierwszej elektrowni jądrowej, rozpoczęcie budowy kolejnych bloków/elektrowni jądrowych, rozruch pierwszego bloku,

Etap IV - 01.01.2025 - 31.12.2030: kontynuacja i rozpoczęcie budowy kolejnych bloków/elektrowni jądrowych. Zakończenie budowy pierwszej elektrowni jądrowej (zakończenie budowy drugiej elektrowni jądrowej planowane jest na 2035 r.),

Jednym z najważniejszych działań przewidzianych w Programie jest stworzenie odpowiednich ram prawnych i instytucjonalnych dla funkcjonowania w kraju sektora jądrowego. Program zakłada przyjęcie 2 ustaw regulujących jego poszczególne obszary, tj.:

• ustawy o przygotowywaniu inwestycji dla energetyki jądrowej, która określam.in.proces przygotowania i realizacji inwestycji w budowę obiektów energetyki jądrowej (ustawę przygotowało Ministerstwo Skarbu)
• nowelizację prawa atomowego, które definiuje wymogi bezpieczeństwa dla obiektów jądrowych zarówno na etapie ich budowy jak i eksploatacji, reguluje również kwestie dotyczące postępowania z wypalonym paliwem i odpadami promieniotwórczymi oraz ustanawia normy regulujące kwestię ewentualnych szkód jądrowych (nowelizację ustawy przygotowało Ministerstwo Gospodarki).

Obie ustawy zostały uchwalone przez Sejm w czerwcu 2011 r. a weszły w życie, po podpisaniu przez Prezydenta RP, 1 lipca 2011 r. Ministerstwo Gospodarki przeprowadziło proces konsultacji społecznych i międzyresortowych projektów obu ustaw w okresie od sierpnia do grudnia 2010 r.

Zmiany w prawie pozwolą ukształtować docelowy model polskiej energetyki jądrowej, którego podstawę będą stanowić cztery główne podmioty:

• Państwowa Agencja Atomistyki (PAA) - centralny, niezależny organ administracji państwowej pełniący rolę dozoru jądrowego. Głównym zadaniem Komisji będzie zapewnienie systemu nadzoru nad bezpieczeństwem jądrowym i ochroną radiologiczną, ochroną fizyczną obiektów jądrowych oraz zapobieganie niepowołanemu rozprzestrzenianiu materiałów jądrowych.
• Ministerstwo Gospodarki, którego zadaniem będzie wytyczanie i koordynowanie realizacji strategii rozwoju energetyki jądrowej.
• Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych (ZUOP) - instytucja wykonująca zadania w zakresie postępowania z odpadami promieniotwórczymi, w tym wypalonym paliwem jądrowym.
• inwestorzy obiektów energetyki jądrowej, a po rozpoczęciu ich eksploatacji operatorzy, posiadający doświadczenie i wiedzę oraz odpowiednie zasoby finansowe niezbędne do budowy i eksploatacji takich obiektów.

Program polskiej energetyki jądrowej (PPEJ) przygotowany przez ministra gospodarki został przyjęty przez Radę Ministrów 28 stycznia 2014 r., niemal dokładnie 5 lat od uchwały Rady Ministrów nakazującej rozpoczęcie prac w kierunku wdrożenia energetyki jądrowej w Polsce.

Program PEJ określa m.in. harmonogram wybudowania dwóch elektrowni jądrowych oraz przygotowania pod te inwestycje infrastruktury regulacyjnej i organizacyjnej. W dokumencie zostały ustalone role oraz zakres odpowiedzialności instytucji odpowiedzialnych za wdrożenie Programu, a także kwestie związane z zapewnieniem bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej. Program zawiera również: uzasadnienie ekonomiczne wdrażania budowy energetyki jądrowej w Polsce i możliwości jego finansowania oraz sposoby postępowania z wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi.

W 2010 r. Ministerstwo Gospodarki zleciło przygotowanie Prognozy Oddziaływania na Środowisko Programu polskiej energetyki jądrowej. Ponad 1100-stronicowy dokument wraz załącznikiem lokalizacyjnym został pod koniec grudnia 2010 r. udostępniony do konsultacji społecznych.

13 maja 2011 r. Sejm uchwalił dwa kluczowe akty prawne dla energetyki jądrowej w Polsce: nowelizację ustawy Prawo Atomowe oraz ustawę o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących. Obie ustawy zostały podpisane przez prezydenta w czerwcu 2011 r.

Program polskiej energetyki jądrowej (plik .pdf do pobrania lub otwarcia w przeglądarce)

Operator EJ

Spółka celowa do budowy pierwszej elektrowni została powołana 28 stycznia 2010, pod nazwą EJ1 sp. z.o.o. Zajmie się ona bezpośrednim przygotowaniem procesu inwestycyjnego, przeprowadzi badania lokalizacyjne oraz uzyska wszelkie niezbędne decyzje, warunkujące budowę elektrowni jądrowej. Spółka odpowiada także za wybór partnera lub partnerów, z którymi stworzy konsorcjum do budowy pierwszej elektrowni jądrowej w Polsce.

Inwestor pierwszej polskiej elektrowni jądrowej, PGE Polska Grupa Energetyczna S.A. rozpoczął rozmowy z TAURON Polska Energia S.A., Eneą S.A. oraz KGHM Polska Miedź S.A. w sprawie zaangażowania kapitałowego tych spółek w proces budowy elektrowni jądrowych. W dniu 5 września 2012 r. firmy te podpisały list intencyjny dotyczący uczestnictwa w przygotowaniu, budowie i eksploatacji elektrowni jądrowej. 25 czerwca 2013 r. zostało zawarte porozumienie w sprawie kontynuowania prac związanych z wypracowaniem projektu umowy nabycia udziałów w spółce celowej do budowy i eksploatacji elektrowni jądrowej. 23 września 2013 r. strony parafowały umowę wspólników w sprawie nabycia udziałów w PGE EJ1 sp. z o.o. Projekt umowy zakłada, że PGE sprzeda na rzecz pozostałych stron pakiet 30% udziałów w kapitale zakładowym PGE EJ Sp. z o.o., po 10% dla każdego z przyszłych wspólników, w następstwie czego PGE będzie posiadała 70% w kapitale zakładowym PGE EJ1 sp. z o.o. Umowa nabycia udziałów zawiera także zasady uczestnictwa wszystkich stron przy realizacji projektu. PGE i każdy z partnerów biznesowych będzie zobowiązany do zawarcia Umowy Nabycia Udziałów po spełnieniu się dwóch warunków zawieszających: uzyskania decyzji w sprawie bezwarunkowej zgody Prezesa UOKiK na dokonanie koncentracji oraz przyjęcia Programu polskiej energetyki jądrowej w drodze uchwały Rady Ministrów.

PGE podpisało memoranda o współpracy z kilkoma dużymi firmami zajmującymi się projektowaniem, budową lub eksploatacją elektrowni jądrowych:

• 18.11.2009 r. z francuskim EdF - współpraca ma na celu zbadanie wykonalności rozwoju reaktorów w technologii EPR oraz możliwości partnerstwa przemysłowego przy budowie pierwszej elektrowni jądrowej w Polsce
• 01.03.2010 r. z amerykańsko-japońskim konsorcjum GE Hitachi - memorandum przewiduje wspólne działania w zakresie przeprowadzenia studium wykonalności dla rozwoju technologii reaktorów jądrowych ABWR i ESBWR w Polsce do 2020 r. wraz z potencjalną ich budową i eksploatacją w pierwszej polskiej elektrowni jądrowej. Ponadto obie firmy potwierdziły, że równolegle będą prowadzić rozmowy nad potencjalnym partnerstwem przemysłowym przy projekcie jądrowym w Polsce
• 27.04.2010 r. z amerykańskim Westinghouse Electric Company LLC - memorandum przewiduje podjęcie wspólnych działań w celu przeprowadzenia studium wykonalności dla rozwoju technologii reaktorów jądrowych AP1000 PWR i możliwości budowy pierwszego bloku w tej technologii w Polsce do 2020 roku.

W lutym 2011 r. spółka PGE EJ1 ogłosiła dwa duże przetargi związane bezpośrednio z budową pierwszej elektrowni jądrowej:

• "Świadczenie przez Doradcę Technicznego (ang. Owner’s Engineer) usług doradztwa technicznego w procesie inwestycyjnym związanym z budową przez PGE EJ 1 Sp. z o.o. pierwszej polskiej elektrowni jądrowej o mocy ok. 3000 MW" (zob. szczegóły)
• "Badania środowiska, badania lokalizacji oraz usługi związane z uzyskaniem pozwoleń i uprawnień niezbędnych w procesie inwestycyjnym związanym z budową przez PGE EJ 1 Sp. z o.o. pierwszej polskiej elektrowni jądrowej o mocy ok. 3000 MW" (zob. szczegóły) - ten przetarg został rozstrzygnięty w styczniu 2013 r., wybrano ofertę firmy WorleyParsons, która wyceniła wartość usług na 252 mln zł. Prace w terenie rozpoczęły się w czerwcu 2013 r.

13 czerwca 2011 r. portal WNP.pl poinformował, że amerykańska firma CH2M Hill doradza PGE w przygotowaniach organizacyjnych do realizacji projektu budowy elektrowni jądrowych. Firma udziela wsparcia spółce EJ1 sp. z o.o. w pracach związanych z uszczegółowieniem kryteriów lokalizacyjnych dla elektrowni jądrowych, a także określeniem zakresu prac inżyniera kontraktu (tzw. owner's engineer) oraz wykonawcy badań lokalizacyjnych i środowiskowych. Wybór firmy CH2M Hill dokonany został na podstawie Regulaminu Udzielania Zamówień w PGE Energia Jądrowa. CH2M Hill zapewnia wsparcie merytoryczne PGE w dwóch bardzo ważnych postępowaniach - chodzi o wybór doradcy na wybór lokalizacji elektrowni jądrowej i na postępowanie dotyczące wyboru inżyniera kontraktu. To są postępowania o wielkiej skali, bardzo odpowiedzialne i wiążą się z dużymi zobowiązaniami finansowymi PGE. W oparciu o doradztwo w tych dwóch sprawach będą zapadały decyzje kluczowe dla rozwoju energetyki jądrowej - ocenia przedstawiciel jednej z firm doradczych. (WNP.pl)

Doradcą finansowym PGE został KPMG, który ma pomagać w zoptymalizowaniu finansowania budowy elektrowni atomowej. (zob. WNP.pl)

Budowa kolejnych elektrowni jądrowych możliwa będzie także w oparciu o tzw. model fiński, czyli poprzez konsorcjum wielkich odbiórców energii elektrycznej w Polsce - w takim scenariuszu energia z elektrowni będzie sprzedawana po kosztach udziałowcom, a ewentualne nadwyżki będą sprzedawane z zyskiem na giełdzie energii elektrycznej.

Polskie firmy mogą i powinny uczestniczyć w jak największym zakresie w programie budowy elektrowni jądrowych w Polsce. W Programie polskiej energetyki jądrowej znajduje się zapis mówiący, że Minister właściwy ds. gospodarki opracuje efektywny system wspierania przygotowań polskich przedsiębiorstw do udziału w budowie OEJ. Program przewiduje konkretne działania na rzecz udziału polskiego przemysłu:

a) Ocena potrzeb
Inwestor i/lub jego bezpośredni dostawca technologii jądrowej określą listę produktów i usług, których wykonanie może być zlecone przedsiębiorstwom krajowym. Lista ta jest wynikiem znajomości czynników obiektywnych i elementów zależnych od warunków lokalnych (lokalizacja, warunki atmosferyczne, geologia, poziom reprezentowany przez wykonawców itp.). Zlecenia firmom krajowym nie będą ograniczone do dziedzin technicznych. Mogą one również obejmować usługi prawne i regulacyjne, organizacyjne, projektowe, transportowe, logistyczne, itp.

b) Ocena możliwości przemysłu krajowego i rodzimych usług
Inwestor lub jego bezpośredni dostawca technologii ogłoszą wspomnianą powyżej listę produktów i usług, których wykonanie może być zlecone przedsiębiorstwom krajowym w celu pozyskania deklaracji przedsiębiorstw krajowych udziału w budowie OEJ. Następnie zweryfikują otrzymane zgłoszenia pod kątem stanu technologicznego, kompetencyjnego i organizacyjnego. Kolejnym krokiem będzie analiza przedsiębiorstw, które wykazały takie zainteresowanie w celu ustalenia możliwości produkcyjnych lub realizacji usług. Firmy na odpowiednim poziomie będą mogły rozpocząć proces uzyskania akredytacji poprzez dokonanie koniecznych zmian w organizacji, wdrożenie systemów kontroli jakości, przyswojenie nowych technologii, zwiększenie potencjału produkcyjnego, obniżenie kosztów własnych, itp. Analiza winna także wskazać na koszty niezbędnych do przeprowadzenia zmian.

c) Akredytacja
Zainteresowane firmy po zakończeniu procesu dostosowawczego otrzymają akredytację inwestora. Zakres akredytacji zależny będzie od przeprowadzonego procesu dostosowawczego oraz proponowanego przez przedsiębiorstwo obszaru jego aktywności. Akredytacja będzie ważna przez ściśle określony czas. Istnieje moŜliwość akredytacji kaskadowej: wykonawca autoryzuje głównego podwykonawcę (już posiadającego akredytację) do akredytowania innych poddostawców. Inwestor może także wybrać jednego partnera krajowego, któremu da prawo dobierania sobie podwykonawców. Zasadą akredytacji jest zachowanie najściślejszych reguł bezpieczeństwa. Z tego powodu uzyskanie akredytacji np. do produkcji podzespołów bezpośrednio dla części jądrowej elektrowni („wyspy jądrowej”) jest procesem trudnym, długotrwałym i kosztownym.

d) Analiza końcowa
Pełny zbiór danych o potrzebach i o przedsiębiorstwach krajowych jest podstawą do końcowej analizy możliwości wykorzystania przemysłu krajowego w Programie PEJ. W jej wyniku w posiadaniu inwestora będą następujące informacje:
• lista konkretnych przedsiębiorstw, zainteresowanych programem i mogących zapewnić odpowiednią jakość produktów i usług,
• harmonogram działań akredytacyjnych dotyczących wykorzystania konkretnych dostawców produktów i usług,
• opracowanie wytycznych w zakresie wykorzystania wybranych krajowych producentów i dostawców usług.

Polskie firmy już od kilku lat uczestniczą w budowie zagranicznych elektrowni jądrowych lub produkcji komponentów do nich:

• Erbud uczestniczy obecnie jako podwykonawca w budowie trzech elektrowni atomowych we Francji.
• Polbau pracuje zaś przy budowie siłowni atomowej w Olkiluoto w Finlandii (początkowo firmie zlecono wykonanie stanu surowego budynków maszynowni oraz pompowni, a następnie - doceniając solidność oraz najwyższą jakość robót - w 2008 r. zlecono Polbau kolejne prace budowlane - realizację całego pakietu tzw. obiektów towarzyszących wokół reaktora. Na skutek takiego rozszerzenia przyjętych zleceń, a także ogromnego zakresu robót dodatkowych, początkowa wartość zlecenia została przekroczona ponad dziesięciokrotnie). Polbau zatrudnia przy budowie ok. 400 pracowników, a liczba przepracowanych godzin sięga 1 400 000. Wszyscy pracownicy mają zapewnione bardzo dobre warunki bytowe. Do ich dyspozycji pozostaje baza hotelowa w miejscowości Eurajoki, z dostępem do telewizji oraz internetu, a posiłki serwowane są przez polskich kucharzy. Firma zapewnia też transport na miejsce budowy, dysponując własnymi środkami komunikacji (5 autobusów i 9 busów). W wolnym czasie pracownicy mają możliwość korzystania z sali gimnastycznej, boiska do gry oraz siłowni.
• W budowie elektrowni atomowej Olkiluoto uczestniczy też katowicka Elektrobudowa. Pracownicy Elektrobudowy montują tam instalację elektryczną - w tym kable i urządzenia rozdzielcze, aparaturę kontrolno-pomiarową i automatyki. Uczestniczą też w rozruchu części reaktorowej. Grupa Elektrobudowa rozpoczęła realizację kontraktu w Olkiluoto w 2008 roku. Jego wartość wynosi 33,6 mln euro, a okres realizacji 4 lata. Spółka negocjuje kolejne kontrakty montażu części elektrycznej przy budowie elektrowni jądrowych w kilku krajach europejskich. Przy budowie nowego bloku w Olkiluoto pracuje ok. 4500 osób - aż 40% z nich to Polacy, najliczniejsza grupa (dopiero na drugim miejscu są Finowie).
• Energomontaż-Północ Gdynia zbudował i dostarczył na teren budowy bloku Olkiluoto-3 główne elementy linera (wewnętrznej stalowej wykładziny obudowy bezpieczeństwa reaktora)
• Na budowie bloku nr 3 w EJ Olkiluoto obecnych jest lub było również 21 innych firm z Polski
• Rafamet produkuje najwyższej jakości obrabiarki wykorzystywane do produkcji zbiorników ciśnieniowych reaktora - zleceniodawcami są tacy potentaci "jądrowi" jak Areva (Francja), General Electric (USA), Siemens (Niemcy), Kanematsu KGK (podwykonawca Japan Steel Works, Japonia)

Zainteresowanie udziałem w budowie elektrowni jądrowych wyraziły największe firmy polskiego sektora budowlano-montażowego. Prezes Mostostalu Warszawa S.A., Jarosław Popiołek, stwierdził w wywiadzie dla portalu Wirtualny Nowy Przemysł, że nie ma możliwości, w której organizacja posiadająca odpowiedni know-how z zakresu energetyki jądrowej, mogłaby podjąć się takiego przedsięwzięcia, bez aktywnego i podmiotowego udziału czołowych przedstawicieli krajowego rynku budowlanego. Również prezes Polimexu-Mostostalu S.A. wyraził przekonanie, że konsorcjum polskich firm będzie w stanie wykonać większość prac przy budowie pierwszej polskiej elektrowni atomowej. W kwietniu 2011 r. Polimex Mostostal podpisał z Arevą porozumienie o współpracy w zakresie budowy pierwszej w Polsce elektrowni jądrowej.

W 2012 roku powstał klaster Europolbudatom, który skupia polskie firmy działające lub zamierzające działać w sektorze jądrowym w Polsce i na świecie.

Producenci reaktorów podpisali porozumienia o współpracy z kilkoma polskimi firmami:

• GE-Hitachi zawarł umowy z Energoprojektem Warszawa (polskie biuro projektowe z branży energetycznej, brało udział w projektowaniu i budowie EJ Żarnowiec), Rafako (producent kotłów i innych urządzeń energetycznych, produkował m.in. stabilizator ciśnienia i wytwornice pary dla EJ Żarnowiec) oraz ze Stocznią Gdańską
• Westinghouse zawarł porozumienie z Pomorską Specjalną Strefą Ekonomiczną (do której należy teren nieukończonej EJ Żarnowiec) w sprawie możliwości budowy na terenie PSSE fabryki modułów i obudów bezpieczeństwa do elektrowni w reaktorami AP1000
• Areva podpisała umowę z firmą Polimex-Mostostal, dużą firmą realizującą inwestycje w sektorze energetyki (projektowanie i produkcja urządzeń, wykonawstwo konstrukcji budowlanych itd.) i biorącą udział w budowie i rozruchu nowego bloku EPR w EJ Olkiluoto w Finlandii (blok nr 3)

W poprzednim programie energetyki jądrowej w Polsce (realizowanym w latach 80-tych) uczestniczyło bardzo wiele polskich przedsiębiorstw. Polski przemysł produkował prawie wszystkie urządzenia dla naszych budowanych elektrowni jądrowych (z wyjątkiem zbiornika ciśnieniowego reaktora i wytwornic pary dla pierwszych dwóch bloków, które wyprodukowały zakłady Skoda w ówczesnej Czechosłowacji).

Zob. Elektrownia Jądrowa "Żarnowiec"

Zobacz też: Plany energetyki jądrowej w PRL

Lokalizacje

6 listopada 2011 r. PGE S.A. poinformowała, że wybrała 3 potencjalne lokalizacje pod pierwszą elektrownię jądrową o mocy co najmniej 3000 MWe netto (2 lub 3 bloki energetyczne):

• lokalizacja "Choczewo" (woj. pomorskie, powiat wejherowski, gmina Choczewo)
• lokalizacja "Gąski" (woj. zachodniopomorskie, powiat koszaliński, gmina Mielno)
• lokalizacja "Żarnowiec" (woj. pomorskie, powiat pucki, gmina Krokowa, przy granicy z gminą Gniewino)

Potencjalne lokalizacje pod pierwszą elektrownię jądrową, wybrane przez PGE. Do końca 2013 r. zostanie ostatecznie wybrana jedna z nich.

Przez kolejne dwa lata we wskazanych lokalizacjach prowadzone będą szczegółowe badania lokalizacyjne i środowiskowe. Wyniki tych badań pozwolą wskazać lokalizację docelową. Wybór potencjalnych lokalizacji poprzedzony został wielomiesięcznymi badaniami uwzględniającymi m.in. takie czynniki jak właściwości terenu, dostępność wody chłodzącej, środowisko przyrodnicze czyli na przykład położenie względem parków narodowych czy obszarów Natura 2000,  obecne zagospodarowanie terenu oraz logistykę i infrastrukturę czyli bliskość energetycznych sieci przesyłowych, sieci drogowych i kolejowych.

Przy wyborze potencjalnych lokalizacji PGE korzystała m.in. z opracowania wykonanego na zlecenie Ministerstwa Gospodarki w 2009 r.

Na początku stycznia 2013 r. PGE poinformowała o zakończeniu przetargu na wykonanie szczegółowych badań lokalizacyjnych. Przetarg wygrało konsorcjum WorleyParsons. Wartość umowy wynosi 252 mln zł.

Cykl paliwowy

Paliwo do pierwszych EJ

Wszystkie usługi jądrowego cyklu paliwowego związane z produkcją paliwa jądrowego dla pierwszych dwóch EJ będą zamawiane na światowym rynku u sprawdzonych dostawców. Istnieje jednak możliwość ulokowania w Polsce przynajmniej niektórych zakładów cyklu paliwowego w przypadku rozwinięcia programu jądrowego na wiekszą skalę, tj. powyżej 6 000 MWe, jednak może się to stać w perspektywie znacznie późniejszej niż 2035 r. (data uruchomienia ostatniego bloku drugiej EJ).

 Zasoby i wydobycie uranu w Polsce

Zasoby konwencjonalne

Obecnie w naszym kraju nie pracuje żadna kopalnia uranu (zob.: Wydobycie uranu w Polsce do 1973 r.). Jednak posiadamy pewne zasoby, których ewentualne wydobycie wraz ze wzrostem ceny tego surowca na światowym rynku mogłoby być opłacalne. Złoża rudy uranowej w Polsce zawierają od 250 do 1100 ppm [1 ppm = 1 część na milion = 1 gram na tonę] uranu, podczas gdy bardzo dochodowe kopalnie wykorzystują rudę o zawartości 300 ppm (np. Rossing w Namibii), a nawet 126 ppm (Trekkopje w Namibii). Złoża uranu eksploatowane w latach 50-tych zawierały typowo około 2000 ppm.

Wg przedstawionego w październiku 2008 referatu szwajcarskiego prof. Prassera [Prasser H.M.: Are the sources of uranium big enough for the nuclear energy industry? In: NUCLEAR ENERGY IN POLAND: Opportunity or necessity? Oct. 20 – 21, 2008, Warszawa, Poland.], w skali całej Polski łączne zasoby rozpoznane i prawdopodobne to około 100 000 ton uranu naturalnego, a więc dość dla każdego przewidywalnego programu nuklearnego w naszym kraju. Łącznie zasoby zidentyfikowane wynoszą:

∑ = 7270 t U co wystarczy na ponad 45 lat pracy reaktorów LWR o mocy 1000 MWe,

a zasoby prognozowane to:

∑ ≈ 100 000 t U co wystarczy na ponad 625 lat pracy reaktorów LWR o mocy 1000 MWe.

W chwili obecnej wydobycie tego uranu byłoby nieopłacalne, bo tańszy uran możemy kupić z wielu krajów, np. z Australii, Kanady czy Namibii, ale w dyskusji aspektów strategicznych warto zdawać sobie sprawę, że Polska może mieć własny uran. Wielkość składowej uranowej w cenie elektryczności z EJ jest mała, około 0,15 centa/kWh, a więc 0,5 grosza/kWh, przy koszcie wytwarzania energii elektrycznej ok. 15 gr/kWh. Nawet podwojenie czy potrojenie kosztu uranu nie spowoduje więc zauważalnego wzrostu ceny energii elektrycznej pochodzenia nuklearnego.

Zasoby rudy uranowej w Polsce (zasoby prognozowane są na głębokości większej niż 1000 m) wg OECD NEA Red Book, 2008:

Nasze złoża należą wprawdzie do ubogich, ale niektóre z nich (Wambierzyce, Grzmiąca, Okrzeszyn) mają szczególną zaletę. Są to złoża pokładowe, o w miarę jednolitym charakterze, co umożliwia ich w miarę regularną eksploatację przez dziesiątki lat [http://www.redbor.pl/wyprawy/artykuly/uran.htm].

Złożami w okolicach Kowar interesuje się australijska firma Wildhorse Energy specjalizująca się w poszukiwaniach i wydobyciu uranu.

Zasoby uranu w złożach miedzi

Uran można pozyskiwać jako produkt uboczny ze złóż miedzi w rejonie Lubin-Sieroszowice

Ponadto uran można uzyskiwać jako produkt uboczny przy wydobyciu innych minerałów. Jedna z największych na świecie kopalń uranu, Olympic Dam w Australii, jest przede wszystkim kopalnią miedzi. Uran jest domieszką do złóż miedzi o zawartości 0,02%w rudzie, to jest 200 ppm [BHP Billiton outlines Olympic Dam grand plans WNN, 06 November 2008] (wydobywa się tam również złoto i srebro). W Polsce także możliwy jest odzysk uranu występującego jako domieszka do pokładów miedzi w rejonie Lubin-Sieroszowice. Zawartość uranu w rudzie wynosi tam ~ 60 ppm, przy zawartości miedzi 2%. Całkowite zasoby rudy to 2400 mln ton, miedzi 48 mln ton, a uranu 144 000 ton. Stanowi to ekwiwalent ~ 900 GWe-lat, które można uzyskać z tych zasobów w elektrowniach jądrowych, przy wkładzie energii mniejszym niż 5% energii uzyskiwanej w tych elektrowniach. Dodatkową zaletą byłaby redukcja radioaktywności w odpadach z oczyszczania miedzi.

Obecna roczna produkcja w zagłębiu Lubin Sieroszowice wynosi ~ 569 000 ton Cu, a ilość uranu zrzucana na hałdy to ~ 1 700 t/a. Stanowi to rocznie ekwiwalent paliwa dla 10 elektrowni jądrowych, o łącznej mocy 10 000 MWe.[Prasser H.M.: Are the sources of uranium big enough for the nuclear energy industry? In: NUCLEAR ENERGY IN POLAND: Opportunity or necessity? Oct. 20 – 21, 2008, Warszawa, Poland]

Uran w węglu

Uran zawarty jest również w węglu kamiennym i brunatnym. W 2008 roku grupa naukowców pod kierownictwem prof. Izabeli Bojakowskiej (kierownik Centralnego Laboratorium Chemicznego, członek Rady Naukowej Państwowego Instytutu Geologicznego oraz członek Komitetu Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk) przebadała 147 próbek węgla kamiennego z 13 polskich kopalń ulokowanych w 3 zagłębiach (górnośląskie, dolnośląskie, lubelskie). Wyniki przedstawia poniższa tabela:

źródło: Bojakowska I., Lech D., Wołkowicz S., 2008, Uran i tor w węglach kamiennych i brunatnych ze złóż polskich. Gospodarka Surowcami Mineralnymi t. 24, z. 2/2, s. 53-65. Zbadano 112 próbek węgli z GZW, 6 z DZW i 29 z LZW. Węgle z GZW pochodziły z kopalń: Janina, Silesia, Jaworzno, Siersza, Brzeszcze, Krupiński, Halemba, Jas-Mos, Anna, Marcel i Gliwice. Węgiel z DZW pochodził z nieczynnej już kopalni Nowa Ruda a węgiel z LZW z kopalni Bogdanka. Wyniki dla DZW nie są reprezentatywne z powodu małej ilości próbek oraz dlatego, że nie badano węgli z pokładów radwanickich, które znane są z wysokiej zawartości uranu.

Odzyskiwanie uranu z popiołu węglowego

Należy jeszcze wspomnieć o zasobach uranu zawartych w popiole węglowym zalegającym na hałdach przy elektrowniach węglowych. Obecnie kanadyjska firma Sparton Resources rozwija metodę pozyskiwania uranu właśnie tą drogą, przy czym pilotażowy program prowadzony jest w Chinach. Wstępne wyniki badań są bardzo obiecujące i można się zastanawiać, czy pozyskiwanie uranu z elektrownianych odpadów trafi kiedyś również do Polski. W Polsce także prowadzono kiedyś prace badawcze w tej dziedzinie.

Program Polskiej Energetyki Jądrowej uwzględnia rozpoznawanie i poszukiwanie zasobów uranu na terytorium Polski. Rozpoznanie złóż prowadzone jest od maja 2009 r. i zakończy się w grudniu 2012 r. Przetarg na opracowanie dokumentacji na podstawie wyników prac geologiczno-poszukiwawczych z lat wcześniejszych, zorganizowany przez Ministerstwo Środowiska, wygrała firma konsultingowa WS Atkins Polska. Wyniki analiz mają być znane do końca 2010 r. Instytut Chemii i Techniki Jądrowej w Warszawie wraz z Państwowym Instytutem Geologicznym wykonuje obecnie projekt Analiza możliwości pozyskiwania uranu dla energetyki jądrowej z zasobów krajowych, w ramach którego badane są możliwości pozyskiwania uranu ze złóż konwencjonalnych i niekonwencjonalnych zlokalizowanych w naszym kraju (więcej informacji: IChTJ - Pracownia Procesów Membranowych).

Udziały polskich firm w zagranicznych kopalniach uranu

W kwietniu 2011 r. Areva zaproponowała polskim firmom objęcie udziałów w swoich kopalniach uranu w RPA, Kanadzie, Kazachstanie i Australii. Objęcie udziałów w kopalniach może zagwarantować bezpieczeństwo dostaw uranu do polskich elektrowni jądrowych.

Pod koniec 2012 r. w prasie pojawiła się informacja o zainteresowaniu KGHM-u zagranicznymi przedsiębiorstwami wydobywającymi rudę uranową i produkującymi koncentrat uranowy (yellowcake).

 Unieszkodliwianie i składowanie odpadów

Potencjalne lokalizacje dla składowiska odpadów promieniotwórczych wysokoaktywnych (kliknij by powiększyć). Legenda: 1. Wsady soli kamiennej; 2. Kompleks skał ilastych; 3. Skały magmowe (granity i inne) - lokalizacje rezerwowe

Niezależnie od tego czy będziemy mieć elektrownie jądrowe czy też nie, musimy zbudować nowe składowisko odpadów promieniotwórczych. Istniejące składowisko odpadów w Różanie wkrótce będzie zapełnione (zebrało odpady promieniotwórcze z całej Polski z ostatnich 50 lat), poza tym nie nadaje się do umieszczenia w nim odpadów wysokoaktywnych (choć tych będzie bardzo niewiele jeśli wypalone paliwo z elektrowni będzie poddawane recyklizacji) oraz długożyciowych odpadów średnioaktywnych powstających w zastosowaniach medycznych i przemysłowych. Dlatego konieczne jest wyznaczenie lokalizacji dla nowego składowiska. Po przeprowadzeniu wstępnych badań eksperci Państwowej Agencji Atomistyki wytypowali 5 miejscowości:

• Łanięta (woj. łódzkie, powiat kutnowski)
• Damasławek (woj. wielkopolskie, powiat wągrowiecki)
• Kłodawa (woj. wielkopolskie, powiat kolski)
• Jarocin (woj. wielkopolskie, powiat jarociński)
• Pogorzel (woj. warmińsko-mazurskie, powiat gołdapski)

W Łaniętach, Damasławku i Kłodawie znajdują się wsady solne, które są najbardziej odpowiednie do umieszczania odpadów promieniotwórczych. W Jarocinie i Pogorzeli znajdują się pokłady iłowe, które również umożliwiają lokalizację w tym miejscu takiego obiektu.

PAA wyznaczyła też lokalizacje zapasowe w okolicach Suwałk:

• Kruszyniany (woj. podlaskie, powiat sokólski)
• Krasnopol (woj. podlaskie, powiat sejneński)
• Tajno (woj. podlaskie, powiat augustowski)
• Rydzewo (woj. podlaskie, powiat grajewski)

Program polskiej energetyki jądrowej stwierdza, że najpilniejszym zadaniem w zakresie gospodarki odpadami promieniotwórczymi, w związku z zapełnieniem KSOP w Różanie, jest budowa nowego składowiska odpadów nisko- i średnioaktywnych. W zakresie lokalizacji składowiska nisko- i średnioaktywnych odpadów promieniotwórczych, wystąpiono do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej o wprowadzenie tych prac do Planu Funduszu, poczynając od 2010 r. Firma do ich realizacji została wybrana w 2010 roku. Prace te obejmować będą analizę wyników dotychczasowych opracowań. Dokonana zostanie też reinterpretacja archiwalnych materiałów geofizycznych dla tych lokalizacji. Na podstawie powyższych analiz wyznaczone zostaną 3 optymalne lokalizacje składowiska odpadów promieniotwórczych. Dla wytypowanych lokalizacji przewiduje się prowadzenie szczegółowych badań, które ostatecznie doprowadzą do ustalenia jednej konkretnej lokalizacji składowiska nisko- i średnioaktywnych odpadów promieniotwórczych, co planowane jest w roku 2013. Po wyborze lokalizacji prowadzone będą prace projektowe i budowlane, tak aby najpóźniej w 2022 roku nowe składowisko było już gotowe. Jest to o tyle istotne, że wprowadzenie energetyki jądrowej będzie się wiązało z powiększeniem skali działań w zakresie składowania odpadów nisko- i średnioaktywnych.

Kadry i edukacja

Kadry dla elektrowni

Praca w elektrowni jądrowej (i generalnie w całym przemyśle jądrowym) wymaga znacznej liczby wysoko wykwalifikowanej kadry. Do pracy w elektrowniach jądrowych potrzebni są ludzie z różnym wykształceniem. Pierwsza grupa to inżynierski personel techniczny, po takich kierunkach studiów jak:

• fizyka (zwłaszcza specjalność: bezpieczeństwo jądrowe i ochrona radiologiczna)
• elektrotechnika
• energetyka (zwłaszcza specjalność: energetyka jądrowa)
• elektroenergetyka
• automatyka
• elektronika
• inżynieria środowiska
• inżynieria lądowa
• inżynieria mechaniczna
• mechatronika
• budownictwo
• informatyka
• chemia
• ochrona środowiska
• spawalnictwo
• chłodnictwo i klimatyzacja
• geologia
• inne pokrewne kierunki ścisłe i techniczne

Druga grupa to absolwenci szkół technicznych o profilach elektrycznych, elektronicznych, energetycznych, nukleonicznych, informatycznych itp. jako specjaliści niższego szczebla lub wykwalifikowani robotnicy:

• elektryk
• spawacz
• mechanik
• technik energetyk jądrowy
• technik elektronik jądrowy
• technik chemik jądrowy
• technik mechanik jądrowy

Trzecią grupę stanowią pracownicy administracyjni, którzy ukończyli takie kierunki studiów jak:

• zarządzanie i marketing
• ekonomia
• prawo
• administracja
• dziennikarstwo, socjologia lub politologia (zwłaszcza specjalności związane z komunikacją społeczną i Public Relations)
• medycyna
• inne kierunki pokrewne

oraz osoby po innych kierunkach, które uzupełniły swoje wykształcenie odpowiednimi studiami podyplomowymi na kierunkach zbliżonych do wyżej wypunktowanych.

Ostatnia grupa to pracownicy fizyczni do prostych prac np. sprzątanie, straż przemysłowa.

Do tego należy doliczyć miejsca pracy w firmach produkujących urządzenia i świadczących usługi dla elektrowni jądrowych, które już w tej chwili funkcjonują w Polsce oraz powstaną po rozpoczęciu budowy i jej późniejszej eksploatacji. Pracę można znaleźć także w instytutach badawczych i administracji państwowej (np. w dozorze jądrowym i dozorze technicznym), zajmujących się energetyką jądrową.

W takich krajach jak USA, Finlandia, Japonia, Korea Pd., Szwecja Czechy, Słowacja, Belgia i innych, miejsca pracy w energetyce jądrowej są z reguły dobrze płatne, stabilne i dają możliwość rozwoju zawodowego.

Wszyscy pracownicy przechodzą specjalne przeszkolenie do pracy w obiektach posiadających źródła promieniowania jonizującego (przeszkolenie z zakresu BHP, ochrony radiologicznej, postępowania w sytuacjach awaryjnych itp.)

W amerykańskich EJ średnio na jeden blok 1000 MWe przypada następujący personel:

Czas kształcenia inżynierów jądrowych wynosi 4-6 lat, operatorów reaktora 2-4 lat.

Obecnie w naszym kraju istnieją już kierunki/specjalności studiów ściśle związane z energetyką jądrową - więcej w dziale STUDIA "JĄDROWE" W POLSCE

Niestety, w chwili obecnej w Polsce brakuje specjalistów w dziedzinie energetyki jądrowej. Większość z nich aktywnie pracowała w czasie budowy elektrowni jądrowej w Żarnowcu (w latach osiemdziesiątych XX wieku) i są teraz w wieku emerytalnym albo się do niego zbliżają. Z problemem tym ma do czynienia nie tylko Polska, ale też inne kraje pragnące rozwijać energetykę jądrową od podstaw czy nawet posiadające funkcjonujący sektor energetyki jądrowej. Zainteresowanie znacznej liczby krajów szkoleniem kadr dla energetyki jądrowej, ze względu na ograniczone możliwości szkoleniowe cały ten proces utrudni. Obecnie, polskie ośrodki naukowe uaktywniają się we wspieraniu realizacji nowych inicjatyw mających na celu rozwój edukacji i badań jądrowych.

Narodowe Centrum Badań Jądrowych praktycznie od momentu utworzenia pod koniec lat 50-tych (ówcześnie jako Instytut Badań Jądrowych) prowadzi działalność szkoleniową i dydaktyczną w zakresie energetyki jądrowej.

Obecnie instytut dysponuje następującą bazą dydaktyczną:

Reaktor MARIA:
Jedyny reaktor badawczy w Polsce, który służy prowadzeniu prac naukowych i stosowanych, w szczególności wytwarzaniu izotopów promieniotwórczych na potrzeby nauki, techniki i medycyny. Reaktorjest unikatowym narzędziem dydaktycznym dla każdego, kto chce poznać pracę reaktora od podstaw, procedury obowiązujące w pracy z takim urządzeniem, a także specyfika dozymetrii reaktorowej.

Wystawy:

• „Jak działa elektrownia jądrowa": wystawa zawierająca ruchomy model dużej skali (ok. 4x4x2,5 m) bloku jądrowego WWER-440 W-213, który był planowany do wykorzystania w Elektrowni Jądrowej "Żarnowiec". Na wystawie pokazana jest też sprzężona z modelem tablica świetlna pokazująca poszczególne węzły elektrowni: od części jądrowej do turbogeneratora, rozmieszczenie elektrowni jądrowych na świecie, różne rodzaje reaktorów energetycznych, przemiany energii itp.
• „Odpady promieniotwórcze: problemy, rozwiązania". Wystawa pokazuje klasyfikację odpadów promieniotwórczych i cykl postępowania z nimi, aż do technologii ich składowania w Krajowym Składowisku Odpadów Promieniotwórczych w miejscowości Różan. Prócz licznych zdjęć pokazujących prace Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów promieniotwórczymi, wystawa pokazuje modele typowych opakowań na odpady.
• „Synteza jądrowa". Wystawa pokazująca czym jest plazma, jakie są sposoby utrzymywania plazmy wysokotemperaturowej, jak może pracować przyszły reaktor termojądrowy, a także ile paliwa potrzebnego jest w różnego typu elektrowniach i jakie odpady są w nich produkowane.

Laboratorium Fizyki Atomowej i Jądrowej:
Unikatowe laboratorium przeznaczone dla uczniów szkół ponadpodstawowych, studentów wyższych uczelni, słuchaczy kursów dla nauczycieli i studiów podyplomowych, a także dla pracowników mających do czynienia z promieniowaniem jonizującym. Laboratorium oferuje ponad 30 ćwiczeń, które pokazują własności promieniowania jonizującego, sposoby jego detekcji, charakterystyczne oddziaływania z materią, podstawy wykrywania skażeń promieniotwórczych itp.

Sala wykładowa:
wyposażona w liczne urządzenia i eksponaty do ilustracji wykładów

Działalność szkoleniowa prowadzona przez NCBJ:

Szkolenia pracowników firm zaangażowanych w program energetyki jądrowej:
NCBJ prowadzi szkolenia z zakresu podstaw energetyki jądrowej. Szkolenia obejmują aspekty fizyczne i techniczne, ekonomiczne, bezpieczeństwo, w tym - radiologiczne, postępowanie z odpadami promieniotwórczymi, a także serię ćwiczeń praktycznych w Laboratorium Fizyki Atomowej i Jądrowej. W ostatnim okresie NCBJ prowadził szkolenia dla grup pracowniczych z PGE (w tym Zarządu) i EDF. Wszystkie szkolenia uzyskały wysoka ocenę uczestników (w sumie ok. 130). Szkolenia obejmowały podstawy fizyczne, technologiczne oraz ekonomiczne m.in.: promieniowanie jonizujące, dozymetria, biologiczne działanie promieniowania, zasady działania reaktorów jądrowych, detektory i analizatory, budowa elektrowni jądrowej, postępowanie z odpadami promieniotwórczymi, analizy deterministyczne i probabilistyczne w zakresie bezpieczeństwa jądrowego, awarie jądrowe, bezpieczeństwo lokalizacji, struktura kosztów pozyskiwania energii jądrowej oraz modele finansowania energetyki jądrowej.

Szkolenia w zakresie ochrony radiologicznej:
NCBJ prowadzi szkolenia pracowników pracujących w warunkach zagrożenia radiologicznego, operatorów akceleratorów, a w najbliższym czasie planowane jest uruchomienie kursów dla Inspektorów Ochrony Radiologicznej. Kursanci pomyślnie przechodzą przez egzaminy, w tym państwowe, prowadzone przez komisje egzaminacyjne z PAA.

Międzynarodowa Szkoła Energetyki Jądrowej:
Szkoły, w których bierze udział średnio ok. 200 uczestników odbywają się od siedmiu lat. Prowadzone są przez ekspertów polskich i zagranicznych, a uczestnicy mają też okazję wykonania ćwiczeń praktycznych na reaktorze MARIA. Szkoły cieszą się niezmiennym powodzeniem.

Działalność dydaktyczna prowadzona przez NCBJ:

Mocną stroną NCBJ jest baza dydaktyczna, która przeznaczona jest do prowadzenia edukacji społecznej i fachowej. Dział Edukacji i Szkoleń inicjujący i koordynujący działania dydaktyczne na terenie NCBJ, ma 15-letnie doświadczenie w tej materii. Dysponuje ono unikatowym Laboratorium Fizyki Atomowej i Jądrowej, oferującym ćwiczenia na poziomie szkolnym i uniwersyteckim. Dwie stałe wystawy, poświęcone postępowaniu z odpadami promieniotwórczymi i energetyce jądrowej stanowią cenny środek dydaktyczny. Ponadto wydawane są broszury popularno-naukowe i plakaty dydaktyczne. Dział ten przyjmuje rocznie ok. 7000 wizytujących. W NCBJ organizowane są kursy akademickie z zakresu fizyki i techniki reaktorowej, energetyki wszczególności, a także liczne kursy ochrony radiologicznej. Rozwijaniu wiedzy z zakresu energetyki jądrowej służą tradycyjne, cieszące się dużym powodzeniem Międzynarodowe Szkoły Energetyki Jądrowej oraz Laboratorium Reaktorowe (przy reaktorze MARIA)i zespół komór gorących. Wysokowykwalifikowany zespół NCBJ oferuje możliwości szkolenia w zakresie cyklu paliwowego, badania własności materiałów silnie aktywnych w unikatowym Laboratorium Badań Materiałowych, przeszkolenia w zakresie dozymetrii wLaboratorium Pomiarów Dozymetrycznych, a także możliwości szkoleń w zakresie ochrony fizycznej obiektu jądrowego. Tu szkolą się nauczyciele nauk przyrodniczych. NCBJ dysponuje także dużym ośrodkiem obliczeniowym, którego zasoby służą także rozwojowi kadr w energetyce.

Specjalnością NCBJ są też obliczenia z zakresu fizyki reaktorowej, neutroniki w szczególności, a także unikatowe umiejętności prowadzenia analiz bezpieczeństwa. Nowoczesny ośrodek obliczeniowy zapewnia w obu wypadkach możliwość wykonania prac, których nie da się wykonać wżadnym innym polskim ośrodku naukowym.

Studium doktoranckie:
NCBJ prowadzi stacjonarne studia doktoranckie (III stopnia) z fizyki jądrowej, cząstek elementarnych, plazmy, fizyki ciała stałego, astrofizyki i kosmologii. Studia trwają 4 lata z możliwością przedłużenia o rok. nabór na studia odbywa się dwa razy do roku, w lutym i we wrześniu. Obecnie na studiach doktoranckich NCBJ studiuje 20 osób. Studium doktoranckie NCBJ uczestniczy w międzynarodowym studium doktoranckim III Wydziału PAN (Nauki Matematyczne, Fizyczne i Chemiczne). W bieżącym roku planowane jest podpisanie umowy z Politechniką Warszawską o uruchomieniu wspólnych studiów doktoranckich z energetyki jądrowej. Obecnie kompletowane są potrzebne dokumenty i program merytoryczny studiów.

W najbliższym czasie ma zostać podpisane porozumienie z Politechnika Warszawską, na mocy którego NCBJ będzie prowadziło wspólnie z PW Studium kształcące doktorów z zakresu energetyki jądrowej.

Studia podyplomowe:
NCBJ organizuje we współpracy z uczelniami studia podyplomowe z zakresu energetyki jądrowej. Do chwili obecnej zorganizowany został jeden kurs, w tym roku spodziewamy się rozpocząć kolejny. Studia zorganizowane są we współpracy z Politechniką Wrocławską. Około 20 absolwentów wykształcono do października 2013 r.

Praktyki i staże:
NCBJ oferuje praktyki i staże w zakresie fizyki wysokich energii, fizyki materiałów, fizyki i techniki reaktorowej, techniki akceleratorowej (w tym dla potrzeb medycyny i przemysłu), fizyki i techniki plazmy wysokotemperaturowej, produkcji radiofarmaceutyków, elektroniki jądrowej itp. Rokrocznie przyjmowani są stażyści i praktykanci na okres od kilku tygodni do kilku miesięcy, w zależności od potrzeb.

Kształcenie nauczycieli:
Instytut prowadzim kursy dla nauczycieli przedmiotów przyrodniczych dotyczące podstaw fizyki współczesnej, źródeł, własności i wykorzystania promieniowania jonizującego, podstaw energetyki jądrowej. Średnio co roku w kursach uczestniczy ok. 20 nauczycieli.

Projekt „Szkoła z przyszłością":
Projekt, finansowany ze środków Unii Europejskiej, ma na celu kształcenie personelu średniego szczebla technicznego, który niezbędny jest w elektrowniach jądrowych oraz w innych placówkach, jak np. medyczne, w których wykorzystuje się promieniowanie jonizujące. Zawód technika- nukleonika, jak zawód o wysokim stopniu odpowiedzialności, wymaga bardzo wnikliwego przeanalizowania treści programowych. W ramach Projektu ma powstać propozycja programu nauczania i model podręcznika, przeszkolenie grupy nauczycieli i uczniów techników. Choć obecny projekt obejmuje tylko teren Mazowsza, jego wyniki będą mogły być w przyszłości wykorzystane w całej Polsce.

Współpraca w zakresie edukacji z Polską Grupą Energetyczną:
W związku z projektem PGE większego zaangażowania się studentów i kadry akademickiej w rozwój energetykijądrowej w Polsce, została nawiązana współpraca NCBJ w tym zamierzeniu z PGE.

Działalność prowadzona przez Ministerstwo Gospodarki:

Po oszacowaniu potrzeb kadrowych energetyki jądrowej w Polsce zostanie opracowany przez ministra właściwego ds. gospodarki Plan rozwoju zasobów ludzkich, który powinien zostać przyjęty do końca 2014 roku. W celu realizacji tego Planu podjęte zostaną działania w kierunku rozwinięcia infrastruktury w obszarze kształcenia kadr. Jednym z rozwiązań będzie modyfikacja i modernizacja istniejącej infrastruktury w szkołach zawodowych, średnich i wyższych. W Planie uszczegółowione zostaną zadania do realizacji i środki do ich osiągnięcia. Będzie on uwzględniał potrzeby administracji i wszelkich państwowych służb, szkół, uczelni i zaplecza badawczo - rozwojowego oraz przedsiębiorców. Plan wyznaczy niezbędne kwalifikacje oraz ilość specjalistów niezbędnych na każdym etapie realizacji Programu. Będzie on uwzględniał ewentualne zagrożenia w realizacji określonych w nim wskaźników i zostanie skonsultowany ze światem nauki i przedsiębiorcami.

Informacja na temat kierunków studiów związanych bezpośrednio i pośrednio z energetyką jądrową znajduje się na stronie Ministerstwa Gospodarki.

Zobacz też: Kadry dla energetyki jądrowej do 1990

Edukacja społeczeństwa i informacja

Jednym z warunków niezbędnych do wdrożenia energetyki jądrowej w każdym kraju jest uzyskanie i utrzymanie społecznej akceptacji dla tego sektora. W tym celu Ministerstwo Gospodarki (MG), we współpracy z innymi podmiotami zaangażowanymi w program (w tym PGE) rozpoczęło w kwietniu 2012 r. kampanię informacyjno-edukacyjną Poznaj atom. Porozmawiajmy o Polsce z energią, której celem było dostarczenie społeczeństwu rzetelnej wiedzy na temat energetyki jądrowej. W przeprowadzonym na potrzeby MG badaniu opinii społecznej ponad 90% respondentów stwierdziło, że taka kampania jest potrzebna. Działania informacyjno-edukacyjne zostały w dużym stopniu wstrzymane pod koniec 2012 r., kiedy środki przeznaczone na kampanię informacyjną (ok. 18 mln zł, z czego wydano ok. 6 mln zł) zostały przekazane do budżetu państwa w ramach cięć wydatków w administracji publicznej.

Własne działania prowadzi inwestor/przyszły operator EJ, grupa PGE S.A., która prowadzi działania informacyjne o charakterze lokalnym w gminach wytypowanych pod możliwą lokalizację pierwszej elektrowni jądrowej. Kampania PGE ruszyła pod nazwą Świadomie o atomie.

Jednak najbardziej aktywnym podmiotem w obszarze edukacji i informacji społecznej w zakresie energetyki jądrowej już od ponad 20 lat jest Narodowe Centrum Badań Jądrowych w Otwocku-Świerku. Instytut prowadzi następujące działania:

Wycieczki edukacyjne
Dział Edukacji i Szkoleń przyjmuje grupy wycieczkowe na nietypowe lekcje fizyki, a także na zwiedzenie reaktora MARIA, Laboratorium Badań Materiałowych czy Laboratorium Pomiarów Dozymetrycznych. Każdego roku reaktor odwiedza 6000-7000 osób, przy czym zainteresowanie jest znacznie wieksze, jednak istnieją ograniczenia organizacyjne (konieczność dostosowania liczebności grupy i terminu zwiedzania do harmonogramu pracy reaktora)

Imprezy otwarte
NCBJ uczestniczy w imprezach popularno-naukowych takich jak Festiwale Nauki, Pikniki Naukowe, Dni Otwarte. Podczas Festiwali i Pikników Naukowych NCBJ od wielu lat pokazuje źródła i zastosowania promieniowania jonizującego ze szczególnym uwzględnieniem energetyki jądrowej. Odwiedzający maja okazję zapoznać się z symulatorem reaktora AGATA i samemu popróbować zasady sterowania reaktorem. Wykłady obejmują promieniotwórczość środowiska, udział fizyki jądrowej w medycynie, biologiczne działanie promieniowania jonizującego, podstawowe odkrycia w zakresie fizyki wysokich energii itp. Towarzyszą im też pokazy fizyki w najprostszym wydaniu, skierowane do najmłodszych uczestników imprez. W wypadku Dni Otwartych, do stałego repertuaru festiwalowo-piknikowego dochodzi możliwość zwiedzenie reaktora MARIA, zapoznanie się z postępowaniem z odpadami promieniotwórczymi oraz zwiedzanie niektórych laboratoriów NCBJ.

Konkursy tematyczne
NCBJ prowadzi konkurs fizyczny „Fizyczne Ścieżki", przeznaczony dla młodzieży szkolnej: Włącza się także swą wiedzą ekspercką w konkurs PGE na pracę dot. Energetyki jądrowej. Ogólnopolski Konkurs „Fizyczne Ścieżki" organizowany jest wspólnie z Instytutem Fizyki PAN w Warszawie od 8 lat, ostatnio pod patronatem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, prof. dr hab. Barbary
Kudryckiej. Konkurs przeznaczony jest dla uczniów szkół ponadpodstawowych i prowadzony jest wtrzech kategoriach: pracy naukowej, pokazu zjawiska fizycznego i eseju na temat związków fizyki zcywilizacją. Prace recenzowane są przez co najmniej dwóch ekspertów i przechodzą przez trzy etapy. Na ostatnim, finałowym decydują się kolejności nagród w poszczególnych kategoriach. W Konkursie uczestniczy z reguły około 100 - 120 uczestników.

Edukacyjne serwisy internetowe
www.ncbj.edu.pl - popularno-naukowy serwis bieżących wydarzeń w energetyce jądrowej (choć nie tylko), a także opisy wielu zagadnień związanych z energetyką tego typu
www.atom.edu.pl - podobnie jak poprzedni serwis, ale przeznaczony dla bardziej zaawansowanego czytelnika
www.ncbj.gov.pl/edukacja - głównie opis działań Działu Edukacji i Szkoleń oraz zestaw materiałów dydaktycznych na tematy jądrowe

Działalność wydawnicza
NCBJ pomaga wielu podmiotom w przygotowywaniu i wydawaniu tekstów popularno-naukowych o tematyce jądrowej Dotychczasowy dorobek:

• 3 broszury: „Spotkanie z promieniotwórczością", „Słońce na Ziemi. Energetyka termojądrowa Ante Portas", „Energetyka jądrowa. Spotkanie pierwsze". Ponadto Raporty roczne NCBJ, Seria rozpraw habilitacyjnych NCBJ;
• 7 plakatów edukacyjnych: „Promieniotwórczość", „Reaktory energetyczne", „Elektrownie jądrowe na świecie", "Elektrownie konwencjonalne", „Przemiany energii", „Paliwo i odpady", „Synteza jądrowa", „Plazma - czwarty stan skupienia". 

Współpraca z mediami
Narodowe Centrum Badań Jądrowych od wielu lat prowadzi aktywną politykę informacyjną. Między innymi poprzez bieżącą współpracę z dziennikarzami (agencji informacyjnych, prasy, radia, telewizji i internetu) stara się dotrzeć z informacjami naukowymi i popularyzować wiedzę z zakresu fizyki jądrowej docierając do możliwie największej liczby odbiorców. W okresie od października 2012 r. do października 2013 r. ukazały się 2164 informacje o NCBJ (ich szacunkowa wartość to niemal 8 300 000 zł.), z których niemal połowa dotyczyła energetyki jądrowej.
NCBJ współpracuje przede wszystkim z dwiema grupami dziennikarzy:

• Zajmujących się gospodarką (w szczególności energetyką) - zarówno w mediach ogólnopolskich, regionalnych jak i branżowych
• Zajmujących się nauką (w szczególności fizyką) - zarówno w mediach ogólnopolskich, regionalnych jak i uczelnianych

Bieżącą współpracą z mediami zajmuje się rzecznik instytutu (Marek Sieczkowski) oraz rzecznik ds. energetyki jądrowej (prof. Andrzej Strupczewski). Do ich zadań należy: udzielanie bieżących informacji jak i aranżowanie wypowiedzi wszystkich ekspertów Instytutu. NCBJ jest gotowy świadczyć usługi typu „gorącej linii", bieżącego monitoringu mediów i branży energetycznej, wypowiedzi eksperckich dla mediów itp.

Udział w debatach eksperckich i spotkaniach ze społeczeństwem
Eksperci NCBJ regularnie uczestniczą w debatach eksperckich dotyczących energetyki. Biorą także udział w spotkaniach ze społeczeństwem organizowanych w ramach kampanii informacyjnych PGE ¡Ministerstwa Gospodarki. W ramach Projektu EURATOM FP7 Grant nr 269849 pt. "Wdrażanie polityki współuczestnictwa społeczeństwa w procesach decyzyjnych związanych ze składowaniem odpadów radioaktywnych" organizowane są seminaria międzynarodowe, wysłuchania, szkolenia i uczestniczy w działaniach Grupy Referencyjnej przygotowującej dialog społeczny konieczny przy planach budowy nowego składowiska. Działania te poza częścią informacyjno-edukacyjną obejmują badania opinii społecznej, przygotowania ankietowe i wprowadzanie nowoczesnych metod dialogu ze społeczeństwem.