Kształcenie kadr i edukacja społeczeństwa

W latach 80-tych przewidywano, że wprowadzenie do eksploatacji jednej elektrowni jądrowej będzie wymagało zatrudnienia ok. 4000 pracowników, przede wszystkim w takich zawodach jak elektryk, automatyk, mechanik, energetyk, specjalista ochrony radiologicznej. Wszyscy pracownicy musieli być przeszkoleni dodatkowo przed rozpoczęciem pracy w elektrowni jądrowej.

Program tworzenia kadr dla energetyki jądrowej składał się z kilku etapów, z których zdążono zrealizować tylko pierwszy, w ramach którego:

• utworzono studium podyplomowe energetyki jądrowej na Politechnice Gdańskiej
• stworzono program stypendialny dla studentów szkół wyższych o specjalnościach niezbędnych do obsługi elektrowni jądrowych
• przystosowano programy nauczania w Zespole Szkół Elektrycznych w Wejherowie i w Technikum Energetycznym Elektrowni Jądrowej Żarnowiec w Gdańsku w zawodach technik elektryk, technik elektronik, technik energetyk i technik mechanik do wymogów kształcenia kadry dla elektrowni jądrowej
• przeprowadzano szkolenia specjalistyczne dla personelu eksploatacyjnego EJ Żarnowiec pod nadzorem Głównego Inspektora Dozoru Jądrowego
• utworzono program odbywania stażu w elektrowniach konwencjonalnych w Polsce, szkolenia w elektrowniach jądrowych za granicą oraz kursy w Urzędzie Dozoru Technicznego
• utworzono program odbywania stażu w EJ Żarnowiec w trakcie jej budowy

W dalszej kolejności planowano:

• uruchomić nowe kierunki studiów na kilku uczelniach technicznych, które umożliwiłyby kształcenie inżynierów o specjalnościach powiązanych z energetyką jądrową
• wprowadzić do programów studiów na większości kierunków uczelni technicznych podstawowe elementy wiedzy o działaniu elektrowni jądrowych i o zagrożeniu radiacyjnym
• utworzyć nowe kierunki studiów podyplomowych
• zwiększyć liczbę miejsc na kierunkach z zakresu chemii jądrowej i radiacyjnej oraz fizyki jądrowej a także wprowadzić te kierunki na uczelnie, które mogłyby z racji swojego profilu kształcić w tym zakresie

Przygotowanie odpowiednich programów miało spoczywać na Ministerstwie Górnictwa i Energetyki, Ministerstwie Oświaty i Wychowania, Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Państwowej Agencji Atomistyki (PAA miała w szczególności odpowiadać za szkolenie w zakresie dozoru jądrowego).

Żeby zachęcić młodzież do podejmowania studiów związanych z atomistyką planowano wprowadzenie szerokiej akcji informacyjnej w szkołach oraz rozwinięcie wspomnianego wcześniej systemu stypendialnego, który mógłby silnie motywować do podjęcia tych studiów.

Kadra nauczycieli akademickich oraz nauczycieli szkół średnich miała być rekrutowana spośród pracowników Uniwersytetu Warszawskiego, Instytutu Energii Atomowej w Świerku, Instytutu Problemów Jądrowych w Świerku, Instytutu Chemii i Techniki Jądrowej, Centralnego Laboratorium Ochrony Radiologicznej, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Akademii Górniczo-Hutniczej, Instytutu Fizyki Jądrowej oraz Międzyresortowego Instytutu Techniki Radiacyjnej Politechniki Łódzkiej.

W planach było również kształcenie lekarzy specjalistów w takich dziedzinach jak radiologia, onkologia, chirurgia plastyczna i onkologiczna. Szkoleniem planowano objąć lekarzy z Instytutu Onkologii w Warszawie, Kliniki Chirurgii Rekonstrukcyjnej Centrum Kształcenia Podyplomowego Lekarzy w Warszawie, Centralnego Szpitala Klinicznego WAM oraz Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi.

Liczba lekarzy, którzy powinni wyspecjalizować się w leczeniu choroby popromiennej i skażeń radionuklidami miała wynosić 20 osób. Oprócz tego w okolicach lokalizacji dużych obiektów jądrowych, a więc przy Akademiach Medycznych w Gdańsku i Szczecinie planowano wyszkolić lekarzy do prowadzenia wstępnego leczenia choroby popromiennej oraz leczenia lżejszych przypadków. Miało też być wyszkolonych około 20 lekarzy zakładowych w zakresie diagnostyki i udzielania pierwszej pomocy osobom porażonym promieniowaniem jonizującym. Dodatkowo dochodziło jeszcze przeszkolenie pomocniczego personelu medycznego (np. pielęgniarki).

Ponadto lekarze innych specjalności, nie związanych bezpośrednio z promieniowaniem jonizującym, mieli przejść dodatkowe kursy i szkolenia z zakresu radiologii.

Do programów wszystkich Akademii Medycznych miały być wprowadzone zagadnienia radiobiologiczne w ramach wykładów z biologii, patomorfologii i patofizjologii. W programach nauczania fizyki medycznej miał być poszerzony dział dotyczący oddziaływania promieniowania z materią oraz miały być dodane elementy dozymetrii i radiometrii a także podstawy ochrony radiologicznej. W ramach nauczania higieny i radiologii miały być rozwinięte zagadnienia ochrony radiologicznej łącznie z radiotoksykologią. W programach nauczania chorób wewnętrznych miały być wprowadzone wykłady z diagnostyki i leczenia choroby popromiennej a do wykładów z chirurgii miał być dodany dział dotyczący oparzeń popromiennych. Do tego wszystkiego dochodziły jeszcze okresowe publikacje z zakresu ochrony radiologicznej w wydawnictwie "Leki i Terapia".

Zmianie miał ulec również program nauczania w szkołach oficerskich Milicji Obywatelskiej i Straży Pożarnej a także we wszystkich uczelniach kształcących w kierunkach związanych z produkcją i przetwarzaniem żywności (zagadnienia związane ze skażeniem promieniotwórczym żywności), a więc w wyższych szkołach rolniczych, na wydziałach chemii spożywczej w politechnikach, towaroznawstwa w akademiach ekonomicznych i żywienia w akademiach medycznych.

W szkołach średnich na lekcjach fizyki i chemii uczniowie mieli być zapoznawani z podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi promieniowania jonizującego.

W ramach edukacji społeczeństwa niektóre uniwersytety prowadziły cykle wykładów otwartych prezentujących przystępnym i zrozumiałym dla przeciętnego obywatela językiem problematykę promieniowania jonizującego. Jednak patrząc na to z dzisiejszej perspektywy była to kropla w morzu potrzeb. Niedoinformowanie społeczeństwa poskutkowało protestami wokół EJ Żarnowiec i w Klempiczu i znacznie przyczyniło się do przerwania programu budowy energetyki jądrowej w Polsce wraz z upadkiem PRL.

Źródła:

Ryszard Sosnowski, Przygotowanie kadr dla energetyki jądrowej, utrzymanie ich w gotowości działania oraz sprawy związane z informacją społeczeństwa, [w:] Energetyka Jądrowa w Polsce, Wyd. Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1989, s. 177-185.