HTGR

W Szwecji rozwój technologii jądrowej zaczął się stosunkowo wcześnie, bo już w 1947 r., kiedy utworzono komitet do spraw atomowych – AB Atomenergi. W roku 1954 w ośrodku badań w Studsvik uruchomiono pierwszy reaktor badawczy R1, wkrótce potem kolejny – R2. W 1964 r. pracę rozpoczęła pierwsza na świecie elektrociepłownia jądrowa Ågesta z reaktorem PHWR (reaktor ciężkowodny na uranie naturalnym o mocy 68 MW energii cieplnej i 12 MWe), która dostarczała ciepło do przedmieść Sztokholmu do roku 1974, kiedy została zamknięta z powodu wysokich kosztów. Ze względu na to że Szwecja jako państwo ubogie w surowce energetyczne musiała importować znaczną ich ilość z zagranicy, a kryzys lat siedemdziesiątych wpłynął na znaczny wzrost cen ropy naftowej lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte to okres intensywnego rozwoju energetyki jądrowej. W 1972 uruchomiono pierwszy reaktor komercyjny Oskarshamn 1 (reaktor BWR o mocy 473 MWe). W latach 70 uruchomiono jeszcze cztery bloki jądrowe typu BWR: Oskarshamn 2 (o mocy 638 MWe), Barsebäck 1 i 2 (oba o mocy 600 MWe) i Ringhals 1 (855 MWe) oraz jeden typu PWR – Ringhals 2 (813 MWe). Do roku 1985 powstały jeszcze: trzy reaktory BWR o łącznej mocy 2600 MWe w elektrowni Forsmark, reaktor Oskarshamn 3 (1400 MWe) oraz 2 kolejne reaktory PWR w elektrowni Ringhals o łącznej mocy 2000 MWe. Wszystkie reaktory BWR były projektu ASEA – ATOM, a PWR projektu Westinghouse. Reaktor Osharshamn 3 był ostatnim reaktorem uruchomionym w Szwecji (1985).

W latach 70-tych pojawiły się postulaty polityczne likwidacji energetyki jądrowej w Szwecji. Znamienne jest to że sprawa budowy elektrowni jądrowych urosła w Szwecji do rangi politycznej – stała się przedmiotem sporów między głównymi partiami, aż do tego stopnia że w roku 1980 zdecydowano się na przeprowadzenie referendum. Referendum to było swoistym kuriozum, bowiem z dostępnych odpowiedzi na karcie do głosowania były trzy opcje z których każda zakładała likwidację energetyki jądrowej (!). Mimo to 58 % społeczeństwa opowiedziało się za opcją najbardziej korzystną dla EJ, która zakładała utrzymanie istniejących elektrowni jądrowych (pracowało ich wówczas 6) uruchomienie 4 już zbudowanych i 2 które były w fazie budowy i ich eksploatację do roku 2010 oraz rezygnację z budowania nowych.

W roku 1999 i 2005 pod naciskiem Danii wyłączono reaktory Barsebäck 1 i Barsebäck 2, które planuje się ostatecznie zdemontować w latach 2020 - 2030. Także w 2005 z powodów ekonomicznych pracę zakończyły dwa reaktory badawcze R2 i R2-0 w Studsviku.

Szwecja rozwinęła bardzo dobrze zorganizowany przemysł wytwórczy urządzeń dla energetyki jądrowej – jeśli chodzi o reaktory BWR, zarówno produkcja elementów reaktorów jak i aparatury elektronicznej i kontrolnej skupiła się w jednym koncernie – ABB.

Za gospodarkę wypalonym paliwem i odpadami promieniotwórczymi odpowiada SKB – Szwedzkie Przedsiębiorstwo Gospodarki Paliwem Jądrowym i Odpadami zrzeszające eksploatatorów poszczególnych elektrowni. Od roku 1985 działa w Szwecji centralny mokry przechowalnik wypalonego paliwa CLAB, w pobliżu Oskarshamn, na którym przechowywane jest m.in. wypalone paliwo z likwidowanych reaktorów. W roku 1988 w pobliżu Forsmark utworzono składowisko ostateczne dla nisko- i średnioaktywnych odpadów promieniotwórczych - SFR. Pojemność składowiska CLAB to 5000 t z możliwością dalszej rozbudowy, SFR - 63 000 m³.

Gdy Szwecja w latach osiemdziesiątych planowała odwrót od energetyki jądrowej, spodziewano się że do roku 2010 pojawią się alternatywy mogące ją zastąpić. Jednakże tak się nie stało – brak więc efektywnego rozwiązania które mogłoby uzupełnić lukę powstałą po planowanej całkowitej rezygnacji z energii jądrowej. Z tego względu już pod koniec lat 90. przewidywano przedłużenie eksploatacji niektórych elektrowni nawet do roku 2025. Co więcej, ubytek mocy powstały po zamknięciu dwóch bloków elektrowni Barsebäck, który miała zrekompensować energia produkowana z OZE musiał ostatecznie być uzupełniony energią z duńskich elektrowni konwencjonalnych (węglowych). Szwecja więc ściągnęła na siebie krytykę państw OECD za zastąpienie przyjaznych środowisku źródeł energii źródłami zanieczyszczającymi atmosferę. Dodatkowo w roku 2006 prawie 50 % energii produkowanej w Szwecji pochodziło z atomu – stało się więc jasne, że niemożliwością jest zastąpienie elektrowni jądrowych bez ogromnych konsekwencji ekonomicznych i ekologicznych. I tak w roku 2009 rząd szwedzki zniósł zakaz budowy nowych elektrowni jądrowych, a w 2010 podjęto decyzję o rozbudowie i modernizacji elektrowni w Forsmark. Obecnie planuje się modernizację pozostałych reaktorów lub zastępowanie ich nowymi jednostkami.

Tabela 1. Pracujące reaktory jądrowe – Szwecja.

Źródło: IAEA Power Reactor Information System.