RBMK

Po wojnie Niemcy bardzo szybko przystąpiły do realizacji swojego programu rozwoju pokojowych zastosowań energii jądrowej. Ze względu na powojenny podział Niemiec rozwój ten przebiegał niezależnie w Niemczech Zachodnich (RFN) i Wschodnich (NRD). W 1955 roku RFN oficjalnie wyrzekło się produkcji i posiadania broni jądrowej, a rząd powołał Ministerstwo Do Spraw Atomowych, które miało czuwać nad badaniami i rozwojem technologii jądrowej dla potrzeb cywilnych. W roku 1956 powstało Towarzystwo Budowy i Eksploatacji Reaktorów Jądrowych, a w 1957 uruchomiono pierwszy w Niemczech badawczy reaktor jądrowy - Atom-Ei w miejscowości Garching. W 1961 ruszył pierwszy eksperymentalny reaktor połączony z siecią elektroenergetyczną – Hesja w Kahl nad Menem – reaktor BWR o mocy 16 MW uruchomiony przez General Electric/AEG. W latach 60-tych uruchomiono w RFN jeszcze 7 bloków energetycznych o większej mocy (Gundremmingen – 250 MWe, Lingen – 268 MWe). Wszystkie były typu BWR z wyjątkiem uruchomionego w Juelich reaktora wysokotemperaturowego chłodzonego helem - AVR. Niemcy otrzymały też pierwsze zamówienia na reaktory z zagranicy: od Holandii i Argentyny. Później niemieckie firmy budowały elektrownie również w Brazylii, , Szwajcarii, Iranie. W 1969 roku dwaj niemieccy potentaci w dziedzinie konstrukcji reaktorów - Siemens i AEG utworzyły KWU (Kraftwerk Union) i wspólnymi siłami rozpoczęły produkcję reaktorów typu PWR. Kryzys paliwowy lat siedemdziesiątych także w Niemczech zaowocował wzmocnieniem nacisku na rozwój energetyki jądrowej. W latach 1970 – 1975 uruchomiono kolejne 15 bloków jądrowych, wśród nich największy wówczas na świecie reaktor Biblis A (1974 r., Hesja) – reaktor typu PWR o mocy 1200 MWe.

Elektrownia jądrowa Biblis w Niemczech fot. Areva

W Niemczech Wschodnich program rozwoju energetyki jądrowej prowadzony był w ścisłej współpracy ze Związkiem Radzieckim. W 1956 r. Powstał w Rossendorf Centralny Instytut Fizyki Jądrowej, i tam rok później zaczął pracę pierwszy eksperymentalny reaktor. W 1966 roku do sieci elektroenergetycznej podłączono pierwszy blok jądrowy – Rheinsnberg w Branderburgii – prototypowy reaktor WWER o mocy 70 MWe. W latach 1974 – 1979 uruchomiono w Greifswald 4 bloki największej, jak wówczas planowano, elektrowni jądrowej w Europie - były to reaktory WWER-440/W-230 o mocy 440 MWe. W roku 1989 miał być oddany 5 blok tej elektrowni z reaktorem WWER-440/W-213, w założeniu miały powstać jeszcze trzy. Jednak swoje piętno na energetyce jądrowej NRD odcisnęły zachodzące przemiany polityczne – po zjednoczeniu Niemiec, na skutek nacisków politycznych, zwłaszcza partii „zielonych”, wstrzymano budowę nowych bloków w elektrowni Greifswald i planowanych 2 WWER-1000 w Stendal, oraz zdecydowano o zamknięciu elektrowni Greisfwald, jak i Rheinsnberg.

Jeśli chodzi o produkcję paliwa jądrowego Niemcy były praktycznie samowystarczalne – w Gronau zlokalizowano zakłady wzbogacania uranu metodą wirówkową, w Lingen od 1979 r. wytwarzane są gotowe pręty paliwowe do reaktorów PWR i BWR. W Hanau w Hesji wytwarzano paliwo kulowe do reaktorów HTR, których jednak rozwój został przerwany na skutek nacisków partii „zielonych” po awarii w Czarnobylu. W Gorleben w Dolnej Saksonii znajduje się składowisko wypalonego paliwa i odpadów promieniotwórczych. Składowiska pośrednie znajdują się w Ahaus (Nadrenia – Północna Westfalia) oraz w nieczynnej elektrowni Greifswald. W latach 1946 – 1990 na terenie NRD w miejscowości Wismut wydobywano rudę uranu, całość wydobycia eksportowano jednak do ZSRR.

Już w latach siedemdziesiątych część społeczeństwa niemieckiego zaczęła bardziej nieufnie podchodzić do rozwoju energetyki jądrowej, a incydent w Three Miles Iceland i późniejsza awaria w Czarnobylu tylko wzmogły sprzeciw wobec rozwoju tego sektora. W rezultacie w roku 1998 nowy socjaldemokratyczno-zielony (koalicja SPD-Zieloni) rząd ogłosił plan zakładający likwidację elektrowni jądrowych na terenie Niemiec (aczkolwiek przy dezaprobacie większości wyborców). W roku 2001 w porozumieniu z największymi firmami energetycznymi (Vattenfal, RWE, E.ON, EnBW) ustalono granicę eksploatacji elektrowni na 32 lata (od tego czasu zamknięto m. in. reaktor Stade (2003), Obrigheim (2005), i zakazano budowy nowych oraz ustalono odgórne limity na produkcję energii elektrycznej w elektrowniach jądrowych.

Obecnie w Niemczech pracuje 9 reaktorów jądrowych (wszystkie typu BWR lub PWR wybudowane w latach 80-tych przez KWU), 8 zostało wyłączonych decyzją polityczną Angeli Merkel po awarii w Fukushimie, 19 jest wyłączonych i w różnych stadiach likwidacji i rozbiórki (kilka rozebranych już do „zielonej trawy”). Plan odchodzenia od energetyki jądrowej przewidywał zamknięcie pracujących bloków do roku 2020. Decyzja ta została zmieniona w listopadzie 2009 po wyborach wygranych przez CDU i FDP – Niemcy nie mają alternatywy, która w efektywny sposób uzupełni lukę w produkcji energii, co zdaje się rozumieć również społeczeństwo – ok. 77 % obywateli spodziewa się utrzymania w ruchu elektrowni atomowych. Na korzyść atomu przemawia również stopień bezpieczeństwa elektrowni niemieckich – należą one do najbezpieczniejszych na świecie, a dawki promieniowania otrzymywane przez pracowników można zaliczyć do najniższych w skali świata. Dzięki energetyce jądrowej od 1961 do 2001 roku Niemcy uniknęły wyemitowania do atmosfery 2600 mln ton CO₂.

Po awarii w Fukushimie w marcu 2011 r. rząd Angeli Merkel, obawiając się przegrania kolejnych wyborów, nakazał w ciągu kilku dni wyłączyć 8 najstarszych bloków (co i tak nie uchroniło CDU od porażki wyborczej) oraz przedstawił terminarz szybkiego wyłączenia pozostałych bloków do końca 2022 r.

Tabela 1. Pracujące reaktory jądrowe – Niemcy. Na czerwono zacznaczono reaktory wyłączone decyzją polityczną w marcu 2011 r. po awarii w Fukushimie.

Źródła: IAEA Power Reactor Information System, World Nuclear Association

Poniżej: artykuł Energetyka jądrowa w Niemczech, mgr Łukasz Kuźniarski (IEA POLATOM), opublikowany pierwotnie w Biuletynie Niemieckim (nr 13/2010) wydawanym przez Centrum Stosunków Międzynarodowych. Artykuł pisano w grudniu 2010 r. ale część informacji jest nadal aktualna.