Artykuły

Związek Radziecki, podobnie jak USA, bogaty w militarne doświadczenia w zakresie energii jądrowej w latach powojennych zajął się rozwojem tej branży dla celów cywilnych. Po wybudowaniu pierwszej na świecie elektrowni w Obnińsku (reaktor chłodzony wodą, moderowany grafitem uruchomiony w 1954 r. o mocy 5 MWe, prototyp późniejszych RBMK), w roku 1953 rozpoczęto budowę 6 bloków o mocy 100 MWe w elektrowni Troick na Syberii. Były to również bloki LWGR (prototypy RBMK) konstruowane na bazie prototypu w Obnińsku. Tego samego typu reaktory drugiej generacji powstały w roku 1964 (Biełorajsk 1) i 1967 (Biełorajsk 2). Także w roku 1964 uruchomiono pierwszy reaktor typu WWER – rosyjski odpowiednik PWR (Nowoworoneż-1 o mocy 278 MWe). W tym miejscu warto zaznaczyć, że elektrownia w Nowoworoneżu służy do testowania prototypów – to tutaj uruchamiano (i uruchamia się nadal) prototypy wszystkich generacji reaktorów WWER: WWER-440, WWER-1000, WWER-1200.

Pod koniec lat 60 zaczęto opracowywać nowy typ reaktora – RBMK (Reaktor Bolszoj Moszcznosti Kanalnyj, Reaktor Kanałowy Wielkiej Mocy). Jest to reaktor chłodzony wodą i moderowany grafitem, z jednym obiegiem chłodzenia i bez jądrowego przegrzewu pary, którego konstrukcja oparta była na wcześniej budowanych reaktorach do produkcji plutonu dla celów militarnych. Pierwszy tego typu reaktor zaczął swoją pracę w 1973 r. (Leningrad-1, moc 1000 MWe brutto, 925 MWe netto). W tym samym roku uruchomiono nad Morzem Kaspijskim pierwszy na świecie reaktor jądrowy do odsalania wody morskiej (reaktor BN-350 na neutrony prędkie). W 1976 r. uruchomiono pierwszą dużą elektrociepłownię w warunkach polarnych. W skład elektrowni Bilibino, która pracuje do dziś, wchodzą cztery bloki typu LWGR o mocy cieplnej 62,5 MW. Także w latach siedemdziesiątych ruszyła pierwsza elektrownia służąca do przerobu wypalonego paliwa. W latach 1986 - 93 oddano do użytku elektrownię Bałakowo z reaktorami WWER-1000 dostosowanymi do nowych międzynarodowych standardów bezpieczeństwa.

Reaktory typu WWER były szeroko eksportowane do krajów byłego obozu socjalistycznego i Finlandii (która także kupowała od Rosji energię). Ogółem poza granicami Rosji uruchomiono 30 takich reaktorów, m.in. w Temelinie (Czechy, dwa bloki WWER-1000, kolejne dwa planowano), Greisfwald (NRD, 4 bloki WWER-440/V-230, dwa WWER-440/213 były w budowie ale ich rozruch przerwano w 1990 r. po likwidacji NRD i całą elektrownię zlikwidowano), Paks (Węgry, 4 bloki WWER-440/V-213), Loviisa (Finlandia, 2 bloki WWER-440/V-213).

W roku 1986 r. w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej na terenie ówczesnego Związku Radzieckiego a obecnej Ukrainy, wydarzył się wypadek, który zahamował na następne lata rozwój energetyki atomowej na świecie, ale jednocześnie uświadomił wagę współpracy międzynarodowej i spotęgował rozwój technologii w zakresie bezpieczeństwa w tej dziedzinie. Nie ulega wątpliwości, że do katastrofy przyczynił się brak współpracy Rosji z innymi państwami w zakresie rozwoju technologii jądrowej. Po katastrofie w Czarnobylu nastąpił znaczny rozwój współpracy międzynarodowej. Rosjanie zmodyfikowali konstrukcję reaktora RBMK, a także wprowadzili zmiany w już istniejących reaktorach w celu poprawy ich bezpieczeństwa. Między innym skrócili czas wyłączania reaktora i usunęli dodatnią reaktywność poprzez skrócenie czasu wprowadzania prętów kontrolnych oraz zmianę ich konstrukcji. We wszystkich reaktorach typu RMBK wymieniono kanały paliwowe, komputer procesowy, unowocześniono układ awaryjnego chłodzenia rdzenia i poprawiono system ochrony przed kawitacją wysokociśnieniową reaktora.

Na początku lat dziewięćdziesiątych utworzono Rosenergoatom, jednostkę Ministerstwa Energii Atomowej Federacji Rosyjskiej (Minatom) która przejęła kontrolę nad działaniem 8 z 9 rosyjskich elektrowni jądrowych. Rosenergatom miał za zadanie sprawowanie kontroli nad aspektami bezpieczeństwa, wsparcie rozwoju elektrowni, rekrutację personelu, rozbudowę elektrowni już istniejących i monitorowanie budowy nowych oraz prowadzenie kampanii informacyjnych. Działania Rosenergatomu przyczyniły się do odbudowania zaufania do energetyki jądrowej po Czarnobylu, wzrostu produkcji energii i zwiększenia bezpieczeństwa eksploatacji elektrowni jądrowych.

Obecnie Rosja posiada 10 czynnych elektrowni jądrowych w których pracują 32 reaktory, które w 2009 r. wyprodukowały 152,977 TWh energii elektrycznej. W budowie jest 10 kolejnych. Rosja posiada własne zasoby rudy uranowej, zakłady konwersji, zakłady wzbogacania uranu, produkcji paliwa i gotowych elementów paliwowych. Jako jeden z nielicznych krajów na świecie zajmuje się przerobem wypalonego paliwa z reaktorów.

Tabela 1. Pracujące reaktory jądrowe – Rosja.

Źródło: IAEA Power Reactor Information System.